Okuma Becerilerinin Ev Ortamında Desteklenmesi: Biricik Ailem Benimle Birlikte Okur musun?

Abstract

Bu araştırma ev okuma ortamındaki aile içi etkileşimin çocukların okuma davranışları ve becerilerini nasıl değiştirdiğini ortaya çıkarmak amacıyla yürütülmüştür. Bu amaç doğrultusunda etkileşimli kitap okuma etkinlikleri öncesi, sırası, sonrası ve bu sürecin çocuklar ve ailelerin okuma davranışlarına, yaklaşımlarına ve çocukların okuma becerilerine etkisi gözlemlenerek meydana gelen değişim betimlenmeye çalışılmıştır. Araştırma çoklu durum çalışması yöntemiyle, ilkokul birinci sınıftan ikinci sınıfa geçen üç çocuk, bu çocukların aileleri ve sınıf öğretmenleri ile yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak okuma metinleri, yapılandırılmamış ve yarı yapılandırılmış görüşmeler, katılımcı olmayan yapılandırılmamış gözlemler, video kayıtları ve araştırmacı günlüğü kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler tümevarım analiz tekniği kullanılarak üç aşamada analiz edilmiş, analizler sonucunda; ailenin okumaya yaklaşımı, çocuğun okumaya yaklaşımı ve değişim olmak üzere üç tema; aile tipolojisi, aile tipolojisine kaynaklık eden unsurlar, çocuk tipolojisi, çocuğun okuma beceri ve davranışlarındaki değişim ve aile-çocuk tipolojisine kaynaklık eden unsurlarda gözlenen değişim şeklinde beş alt temaya ulaşılmıştır. Araştırma, ev okuma ortamının ve aile-çocuk etkileşiminin çocukların okuma becerileri üzerinde etkili olduğunu kanıtlar nitelikte bulgular sunmuştur. Süreçte çocukların okuma becerilerinde, kelime tanıma ve okuduğunu anlama düzeyinde, okumanın bilişsel ve duyuşsal boyutlarında bir dizi değişim gözlemlenmiştir. Etkileşimli kitap okuma eğitimi ve süreçte yapılan rehberlikle birlikte ailelerin okumaya karşı yaklaşım ve tutumlarının değiştiği, çocuklarının iyi bir okur olmasında kendilerine ait görev ve sorumluluklarına ilişkin söylem ve bakış açılarının değiştiği, bu değişimin çocuklarla birlikte okuma deneyimlerine yansıdığı görülmüştür. Çocukların okuma becerilerine yönelik değişimde ise kelime tanıma becerisinde görülen olumlu değişim okuduğunu anlama becerisinde basit anlama sorularındaki gelişim ile sınırlı kalmıştır. Etkileşimli okuma öncesi, sırası ve sonrasına yönelik betimlemeler ile durum açıklanmaya çalışılmış, bu süreçteki değişimin ailelerin okumanın okul temelli bir beceri olduğuna yönelik algıları ile birlikte yaklaşımlarını dolayısıyla ev okuma ortamını, ev okuma ortamındaki değişimin ise çocuktaki değişimi etkilediği görülerek çocuklardaki ve ailedeki değişimin nedenleri tartışılmıştır.