SORU TÜMCELERİ ÜZERİNDEN NEZAKET STRATEJİSİ KURMA

Abstract

Dilin en önemli işlevi olan iletişim, konuşurların bilgi aktarımını ifade eden bir kavram olarak bireysel ve toplumsal nitelikler göstermektedir. Bireylerin iletişim kurabilmek, iletişimi doğru ve etkin biçimde sürdürebilmek ve hatta sağlıklı olarak sonlandırabilmek için izlemeleri gereken stratejiler vardır. Bireysel ve toplumsal saygınlığın bir çeşidi olarak geliştirilen nezaket kavramı, iletişim içerisinde etkin bir role sahiptir. Alanyazında nezaket üzerine yapılmış pek çok çalışma ve kuram bulunmaktadır. Grice’ın İş Birliği İlkeleri’nden yararlanılarak geliştirilen bu yaklaşımların başında Lakoff, Leech, Brown ve Levinson’a ait olanlar gelmektedir. İletişimin iki önemli unsuru olan konuşur ve dinleyicinin karşılıklı saygınlıklarını yani yüzlerini korumayı önemseyen, kimi zaman dinleyicinin yararını ve hoşnutluğunu gözeten ve bunun için stratejiler içeren araştırmacıların bahsi geçen yaklaşımları, bu çalışmaya kaynaklık ederek yeni bir nezaket stratejisi önerisinde bulunulmasını sağlamıştır. Konuşuru temel alan, dinleyiciyi temel alan, konuşur ve dinleyiciyi temel alan stratejileri içeren bu sınıflandırma önerisinde, nezaketi sunma yolları içerisinde sıkça başvurulan dilsel unsurlardan biri olan soru kategorisi odak teşkil etmektedir. Bu çalışmada yapısal, işlevsel ve anlambilimsel yaklaşımla yeniden değerlendirilerek sunulan soru sınıflandırması önerisinde bulunulmuş, nezaketle sıkı bağları bulunan işlevsel yaklaşıma göre ele alınan cevap beklenmeyen söz edimsel nitelikli sorular derlem olarak seçilmiştir. Böylece iletişimin etkinliği için gerekli olan nezaket stratejileri, Türkçede kurulması muhtemel soru tümceleri üzerinden var olan nezaket yaklaşımlarının da ışığında yeni bir bakış açısıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır.