Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o dawne archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII–XX wieku

Abstract

Wiele cmentarzy, na których w poprzednich wiekach chowano mieszkańców Zamościa, nie zachowało się; na przełomie XVIII i XIX w. podzieliły one los przedmieść likwidowanych z powodu militaryzacji miasta i rozbudowy twierdzy. Autor artykułu ustala lokalizację i opisuje miejskie i podmiejskie cmentarze dotąd słabo rozpoznane lub w ogóle nieznane badaczom. Opiera się na 9 archiwalnych planach (publikuje ich fragmenty), zaznaczając, że często są jedynym dowodem istnienia badanych miejsc pochówków. Dzięki m.in. przeprowadzeniu pomiarów na oryginalnych arkuszach opracowań kartograficznych podejmuje też próbę wyjaśnienia rozbieżności źródłowych. Autor opisuje cmentarze różnych obrządków. W obrębie murów: parafialny przy kolegiacie, ormiański (oba XVIII-wieczne), cmentarz Greków (działał od końca XVI w.). Na przedmieściu Nowy Świat: kirkut (1588–1907), cmentarz tatarski, nowy cmentarz prawosławny (utworzony pod koniec lat 50. XIX w.). Na Przedmieściu Lwowskim: trzy przy kościołach różnych wyznań, w tym p.w. Świętego Krzyża (najstarsza znana świątynia w Zamościu), czwarty na obrzeżach przedmieścia, odkryty przez autora, który stawia tezę, iż był to nowy cmentarz kolegiaty, wyznaczony z powodu przepełnienia starego. Na Przedmieściu Lubelskim: przy kościele św. Katarzyny. Autor informuje też o cmentarzu luterskim, nowym kirkucie, cmentarzach z I wojny światowej. Postuluje kontynuowanie badań nad przemianami przestrzennymi i funkcjonalnymi Zamościa nie tylko w zakresie cmentarzy.