Szubienica w Zamościu w świetle archiwalnych planów miasta z XVIII i XIX wieku

Abstract

Przyczynek do badań nad lokalizacją oraz historią miejsc straceń przestępców w Zamościu – szubienic. Z literatury (m.in. XVII-wieczne pamiętniki Bazylego Rudomicza) wiadomo, że kara śmierci przez publiczne powieszenie była w mieście wykonywana. Dotychczas za relikt szubienicy uważano figurę Świętego Piątka, zachowaną. Autor polemizuje z tym poglądem, mimo iż pewne argumenty zdają się za nim przemawiać (publiczne egzekucje wykonywano w piątki, figura stoi na wywyższeniu, tak jak szubienice i in.). Po odnalezieniu na planie z 1777 r. trzech podobnych figur w mieście autor nabrał przekonania, że pełniły one funkcję drogowskazów lub pręgierzy, jak zachowany św. Piątek. W dawnych opracowania kartograficznych odnalazł rzeczywistą lokalizację zamojskiej szubienicy, a nawet dwóch. Na planie z 1777 r. jest oznaczenie „Galgen Berg” (Szubienicze Wzgórze, Góra Wisielców), podobne na rosyjskojęzycznym planie z 1814 r. Autor stawia tezę, że tu właśnie stała szubienica (obecnie Osiedle Słoneczny Stok). Lokalizację drugiej, prawdopodobnie nowszej szubienicy (obecnie skrzyżowanie ulic Młyńskiej i Lwowskiej, dawniej miejski wygon) autor ustalił m.in. na podstawie znanej Mapy Królestwa Galicji i Lodomerii (1779–1783). Postuluje dalsze badania, m.in. nad ustaleniem czasu eksploatacji szubienic. Omówił konstrukcję szubienic, ich rodzaje (trójbelkowa, kolankowa, trójnogowa i in.), etymologię nazwy, zastosowanie kary śmierci przez powieszenie i jej społeczny kontekst.