Współpraca i przepływy wiedzy w organizacjach klastrowych w świetle polityki klastrowej UE – przykład badania relacji łączących przedsiębiorstwa z wykorzystaniem analizy sieciowej

Abstract

Powszechnie uważa się, że do zjawisk zachodzących w klastrach gospodarczych należą współpraca i przepływy wiedzy. Ich generowanie stało się w ostatnim czasie jednym z głównych celów zakładania i promowania sformalizowanych inicjatyw i organizacji klastrowych (które można określić wspólnym mianem porozumień klastrowych). Poprzez politykę klastrową UE (która stanowi jedno z międzynarodowych uwarunkowań kształtowania innowacyjności i rozwoju polskiego przemysłu) tematyka ta stała się aktualna również w Polsce. W publikacjach podejmujących to zagadnienie nie podejmowano dotychczas próby analizy mechanizmów powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami tworzącymi porozumienia klastrowe. Celem tego artykułu jest przedstawienie przykładowego sposobu badania relacji współpracy i przepływów wiedzy pomiędzy przedsiębiorstwami w porozumieniach klastrowych. Badaniem empirycznym objęto przedsiębiorstwa Swarzędzkiego Klastra Producentów Mebli oraz Klastra Spożywczego Leszczyńskie Smaki, w których przeprowadzono wywiady z właścicielami lub osobami na kierowniczych stanowiskach. Do przeanalizowania odpowiedzi wykorzystano ostatnio coraz popularniejszą w badaniach metodę analizy sieciowej, zwaną też analizą sieci społecznych (ang. Social Network Analysis, SNA). Wyniki badania prowadzą do kilku wniosków. Po pierwsze, firmy chętniej współpracowały ze sobą niż dzieliły się wiedzą przydatną w działalności gospodarczej. Po drugie, jakkolwiek w badanych porozumieniach istniał związek pomiędzy intensywnością współpracy i dzieleniem się wiedzą w parach przedsiębiorstw, nie zachodził związek pomiędzy tymi wielkościami a bliskością geograficzną między firmami (gdyż wpływ na badane procesy miały również czynniki pozageograficzne). Wreszcie wykazano, że im bardziej centralna była pozycja przedsiębiorstw w sieciach współpracy i dzielenia się wiedzą (tzn. im bardziej aktywne były przedsiębiorstwa w nawiązywaniu relacji wewnątrz porozumień klastrowych), tym większa była ich innowacyjność. Na podstawie udowodnionych zależności sformułowane zostały rekomendacje dla koordynatorów porozumień klastrowych. Wskazano także propozycje dalszych badań empirycznych procesów zachodzących w klastrach, obejmujące również inne funkcjonalności analiz sieciowyc