Patografie empatyczne: O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej

Abstract

Konfrontacja z chorobą, starością, związanymi z nimi cierpieniem i wreszcie umieraniem to naturalne elementy życia, wspólne zarówno ludziom, jak i zwierzętom pozaludzkim. Jednocześnie umieranie zwierzęcia stanowi rodzaj doświadczenia, do którego człowiek, ze względu na ograniczone możliwości komunikacji ze zwierzęciem, ma utrudniony dostęp. Niniejszy artykuł, oparty na badaniach etnograficznych wśród piekunów zwierząt towarzyszących, analizuje kulturowe aspekty paliatywnej opieki nad zwierzęciem, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu okoliczności terminalnej choroby na specyfikę relacji człowiek-zwierzę oraz potencjalnych analogii i różnic pomiędzy doświadczeniem choroby i umierania bliskiego zwierzęcia oraz człowieka. Refleksjausytuowana jest w obrębie nurtu etnografii wielogatunkowej, postulującej poszerzenie pola zainteresowań antropologii o zwierzęta, pojmowane jako aktorzy społeczni, oraz włączenia ich do procesu badawczego, przy jednoczesnym dążeniu do zachowania ich podmiotowości.W artykule podejmę próbę rekonstrukcji procesu zachodzącego pomiędzy opiekunem a zwierzęciem towarzyszącym od momentu diagnozy: interpretacji i „odczytywania” sposobów doświadczania choroby przez zwierzę, a także społecznych wyobrażeń na temat dynamiki choroby zwierzęcia i jej indykatorów. Przedstawię następnie reakcje i postawy emocjonalne opiekunów skonfrontowanych z informacją o terminalnym stanie zwierzęcia oraz zanalizuję wpływ choroby i związanej z nią terapii na relację między zwierzęciem i opiekunem. Ramą teoretycznądla powyższej analizy będzie zaproponowana przeze mnie kategoria patografii empatycznych, rozumianych jako narracje spełniające zbliżone funkcje do tych, jakie odnaleźć można w pierwszoosobowych opowieściach o przeżywanym przez człowieka doświadczeniu choroby.