MEHTERHÂNE-I HÜMÂYUN'DAN MÛZIKÂ-YI HÜMÂYUN'A OSMANLI MÜZIK KURUMLARINDA BATILILAŞMA TEMÂYÜLÜ

Abstract

Osmanlı toplumsal hayatı, II. Mahmud dönemindeki batılılaşma, yenilik hareketlerinin yanında, 3 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı ile birlikte kapsamlı bir değişim sürecine girmiştir. Bu değişim neticesinde sanat dallarında çeşitli reformlar ortaya çıkmış-tır. Geleneksel yaklaşımların yanında Batı ekolleri de yavaş yavaş etkisini göstermeye başlamıştır. Resimden heykele, edebiyattan müziğe sanatın hemen her alanında yeni yönelimler ortaya çıkmaya başlamıştır. Türk müziği icrâcılığı ve besteciliği alanında da bu yönelim ile birlikte, gelenekselden uzaklaşma ve batı formlarına doğru değişim ve dönü-şümler görülmüştür. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan bu yana askerî müziğin resmî temsilcisi olan Meh-terhâne-i Hümâyun, II. Mahmud döneminde 1826 yılında görev kapsamı daraltılarak yerine, Batı müziği icrasını esas alan Mûzikâ-yı Hümâyun kurulmuştur. Bu değişim, Batı-lılaşma hareketinin müzik alanında da görülmeye başlandığını ifade etmektedir. Batı standartlarında bir bando kurma düşüncesi ile İstanbul’da bulunan Fransız Manguel ilk olarak Mûzikâ-yı Hümâyun’da görevlendirilmiştir. Sonrasında İtalyan ekolünde yeti-şen Giuseppe Donizetti ile birlikte kurum istenilen seviyeye ulaşmaya başlamıştır. Donizet-ti, Mûzikâ-yı Hümâyun ustakârı unvanı ile göreve getirildiği gün itibari ile Batı müziği eğitimine başlayarak, kısa süre içerisinde saraya bağlı ilk Batı repertuvarı icra eden bando takımını kurmuştur. II. Mahmud döneminden itibaren Cumhuriyetin kurulduğu döneme kadar Mûzikâ-yı Hümâyun faaliyetlerine devam etmiştir. Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte Riyaset-i Cumhur Orkestrası adını alan Mûzikâ-yı Hümâyun, günümüzde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Or-kestrası olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu çalışmada 19. Yüzyıl’da faaliyet gösteren Mûzikâ-yı Hümâyun ile başlayan müzik reformları ve aynı yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki Batılılaşma temâyülü incelenecektir.