Etkilenmişlik: Türkçe Üzerine Gözlemler

Abstract

Bu çalışma, alanyazında çoğunlukla ya sezgisel olarak tanımlanmış ya da net biçimde tanımlanmaksızın bir etiket olarak sıkça kullanılmış bir dilbilimsel kavram olan etkilenmişlik (İng. affectedness) kavramını Türkçe veri üzerinden incelemeyi amaçlayan betimsel bir çalışmadır. Etkilenmişlik kavramından Türkçede kimi sözdizim, anlambilim ve edimbilim çalışmalarında anahtar bir kavram olarak yararlanılmış olmasına karşın başlı başına incelenmemiştir. Bu çalışmada ilgili ilkelin betimlenerek, oluşturulmuş ve doğal dil verisi üzerinden incelenmesi hedeflenmektedir. Bu hedefle öncelikle alanyazında etkilenmişliğe ilişkin tartışmalar ve önerilen tanı testleri sunulacak, Türkçede etkileyen (İng. affecting) eylemlerin neler olabileceği İngilizce sınıflandırmalar çerçevesinde sorgulanacak, Türkçe geçişli eylemler ve durum işaretleyicilerin bir arada bulunuşları etkilenmişlik bağlamında gözden geçirilecek ve tipik geçişli somut etkileyen eylemlerden -kır, tipik geçişli soyut etkileyen eylemlerden üz- ile üst- ve üzeri- ilgeçlerinin doğal dil verisindeki görünümleri etkilenmişlik çerçevesinde incelenecektir. Çalışmanın temel hedefi Türkçede etkilenmişlik ilkeli temel alınarak yapılacak sonraki çalışmalar için daha net bir zemin oluşturmaktır.