Türk kamu ve özel şeker fabrikalarının etkinlik ve verimlilik analizi: Critic ve Eatwios yönteminden kanıtlar

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de şeker fabrikalarının (kamu-özel) 2018-2020 döneminde, etkinlik ve verimliliğini ortaya koymaktır. Şeker sanayisinin üretim etkinlik analizi ve toplam faktör verimlilikleri Critic ve Eatwios yöntemleri ile analiz edilmektedir. Elde edilen bulgulara göre; 2018, 2019 ve 2020 yıllarının tümünde en önemli girdi değişkeni geçici işçi sayısı iken, en az öneme sahip olan değişken ise 2018 yılında daimi işçi sayısı, 2019 ve 2020 yıllarında işlenen pancar miktarıdır. Çıktı değişkenlerine ait Critic skorları yıllar itibariyle farklılık göstermektedir. Buna göre tüm yıllarda posa en önemli çıktı değişkeni iken; 2018’de üretilen şeker miktarı, 2019 ve 2020 yıllarında ise melas en az öneme sahip çıktı değişkenleridir. Critic yöntemi ile girdi ve çıktı değişkenlerinin önem düzeylerinin belirlenmesinin ardından Eatwios yöntemiyle firmaların verimlilik düzeyleri hesaplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre; tüm yıllarda Ö6 kodlu şeker fabrikası en verimli firma iken, Ereğli şeker fabrikası ikinci sırada yer almaktadır. Verimlilik düzeyi en düşük firma ise Erciş şeker fabrikasıdır. Yıllara göre verimlilik düzeyleri değerlendirildiğinde; 2018, 2019 ve 2020 yıllarında Ö6 kodlu şeker fabrikası en verimli firma iken, ikinci sırada 2018 ve 2020 yılında Ereğli şeker fabrikası, 2019 yılında ise Ilgın şeker fabrikası yer almaktadır.