Türkiye’de kadın kooperatiflerinin statü sorunu: Doğru yerde konumlanabilmek (İşçi kooperatifleri örneği)

Abstract

Özet Kadını özne olarak emekle ilgili hangi cümlede nereye koysanız oturur yerine, taşır cümlenin yükünü işin de cefasını çektiği gibi. Örneğin kooperatifçilikle ilgili bir cümle içerisinde de üreten kişi vasfıyla yakışır cümlenin öznesine. Buraya kadar her şey sorunsuzca ilerlerken kooperatifin türünün üretim olması ile kadının rolü çakışmaktadır. Zira kadın üretendir belki ama kadın kooperatifleri içerisindeki hak dağılımı, çalışma şekli ve emeğin karşılığına bakıldığında kendisini işçi tanımında ve bu bağlamda da işçi kooperatifleri içerisinde daha doğru bir yerde bulmaktadır. Dünya geneline bakıldığında işçi kooperatiflerinin daha çok sağlık, bakım ve ev hizmetleri sektörlerinde yer aldığını ve toplumsal cinsiyet açısından da daha çok kadına istihdam olanağı sağladığı görülmektedir. Bu istihdamın örgütlenme biçiminde ise kadın; ortak, işletme sahibi ve çalışan olarak konumlanmaktadır. Bu manada kadının ülkemizdeki rolü incelendiğinde ağırlıklı olarak hizmetler sektöründe yer alması ve işçi kooperatifleri içerisinde kadın kooperatiflerindekine nazaran daha net bir statü tanımına kavuşacakları öngörülmektedir. İşçi kooperatifleri örgütlenme yapısı gereği, finansal kazanç sağlamayı hedeflemekten ziyade, öncelikle işçilerin ve topluluklarının ihtiyaçlarını karşılama amacı ile hareket etmektedir. Ürettikleri zenginliği dağıtan ve oluşumları gereği motive edici, oldukça üretken çalışma özelliklerine sahip işletmeler olarak nitelendirilen işçi kooperatifleri içerisinde hiç şüphesiz ki kadın, kendini daha belirgin şekilde konumlandıracaktır. Bu bağlamda kadınların dünya genelinde çalışma hayatlarına ev ve bakım hizmetlerinde daha yoğun katıldıkları dikkate alındığında işçi kooperatifleri içerisinde yer almalarının avantaj/dezavantajları ayrıca tartışılmalıdır. Ülkemizdeki kadın kooperatifleri ekonomik ve sosyal katkıları başta olmak üzere incelendiğinde, işçi kooperatiflerine dönüştürülmelerinin ve bu şekilde tanım ve hukuksal çerçeve gereği bir statüye kavuşturulmalarının önemi açıktır. Mevcut çalışma, kadın emeğinin işçi kooperatiflerindeki mücadelesini, kadın kooperatiflerinin benzer amaçlarına paralel bir biçimde ancak farklı sonuçlar elde ederek iş piyasasında daha etkin bir şekilde devam ettireceğine dair bir inanç taşımaktadır.