Investigation of Cafe Space Production in Balat District Between 2013-2023

Abstract

Geçirdiği rehabilitasyon projeleri ile kentsel dönüşüm yaşamış olan Balat Semti günümüzde kitle iletişim araçlarında kendine popüler bir yer edinmiştir. Çeşitli yerli dizilerde çekim mekânı olarak kullanılmakta, sosyal medyada renkli tarihi konutları içeren dokusu ve kafe mekânları ile öne çıkmaktadır. Doksanların sonlarından itibaren çöküntü mahallesi görünümünde olan yerleşim son on yılda daha olumlu nitelendirilebilen mekânsal gelişim ve mekânsal üretim süreci içindedir. Bu üretim yerleşmede süreç içinde kafe mekânı üretimi olarak görülebilmektedir. Çalışmada bölgede gerçekleştirilen rehabilitasyon projeleri, Balat’ın kitle iletişim araçlarındaki yeri ve kafe mekân üretiminin birbiri ile etkileşimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu etkileşimin Balat kafe mekânlarının iç ve dış mekân özelliklerine yansımalarının araştırılması da çalışmanın ayrı bir kapsamını oluşturmaktadır. Balat tarihi, Balat yenileme projeleri, Balat’ın kitle iletişim araçlarındaki yerinin incelenmesi amacıyla literatür taraması yapılmıştır. Seçilen pilot bölgede yer alan 70 adet kafe mekânının 2013-2023 yılları arasındaki fiziksel ve işlevsel değişimi sokak fotoğrafları üzerinden karşılaştırılmıştır. Kafelerin mekân özelliklerini belirlemek amacıyla 2022-2023 yılları arasında saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Rehabilitasyon projesinin sonlanmasından 2018 yılına kadar kafe mekân üretiminde önemli bir hareketin olmadığı, 2018 yılında hızlı bir artış gösterdiği ve günümüze artarak devam ettiği tespit edilmiştir. 2017-2021 yılları arasında yayınlanan yerli dizinin kafe mekânı üretiminin en hızlı artış gösterdiği döneme işaret etmesine dikkat çekilmiştir. Araştırmada tarihi çevrelerdeki yenileme projelerinin, tarihi çevrelerin kitle iletişim araçlarında yer almaya başlaması ve mekân üretimi kavramlarının birbirine bağlı olduğu belirlenmiş, kitle iletişim araçlarının tarihi çevreler ve mekânlar üzerinde hızlı ve kümülatif bir mekân üretimine yol açtığı ortaya koyulmuştur. Kafe mekânlarının çoğunlukla tarihi yapıların yeniden işlevlendirme yoluyla üretildiği, bu üretimin belirli akslarla sınırlı kaldığı ve yeniden işlevlendirilen tarihi yapıların özgün yapı bileşenlerinin ortaya çıkarıldığı görülmüştür. Balat yerleşiminin genel karakteristiği ve kafe mekânlarının tasarımında öne çıkan Retro vurgusu bölgenin imajı haline gelmiştir. Bu imaj Balat’ın tarihi sürecinde şekillenmiş ve günümüzde de kendine özgün bir yer edinmiştir.