New And Contradictory Spatial Tools In Planning: ‘Social Infrastructure’ From The Perspective Of Publicness

Abstract

Kamusal mekanların var olan piyasa paradigmaları çerçevesinde kamusallık değeri göz ardı edilmektedir. Gündelik yaşamda demokratik ortamın korunması için kamusal alanların varlığı temel bir gereksinimdir. Kamusallık değerlerinin hangi farklı fonksiyon mekânları aracılığıyla canlandırılabileceği sorusu önemlidir. Makale demokrasinin ve kamusallığın aşınmasına eleştirel olarak bakmaktadır. Sosyal bilimler perspektifinden yararlanan bir bakış açısıyla şehirciliğe katkı sağlamaktadır. Derleme makale yönteminden yararlanarak farklı disiplinlerde kullanılan kavramların interdisipliner ilişkilendirilmesini yapmaktadır. Kuramsal bir makaledir. Kavramsal ilişkiler üzerinden kamusallığı canlandıran nitelikleri irdeleyerek mekanların değerlendirmesinde kullanılan kalıpların dışına çıkmaya çalışmaktadır. Böylelikle farklı mimari fonksiyon yapılarının da kamusallığın canlanmasında etkili olabileceğine dikkat çekmek istemektedir. Bu çerçevede şehircilik literatüründeki sosyal donatılar bağlamında ele alınan fonksiyon çeşitliliğinin ise farklı tanımlar ile gruplandırılabileceği görüşünü savunmaktadır. Makale, kamusal mekân bağlamında, kamusallık ile ilişkilendirilebilecek sosyal donatıların nasıl bir sosyal altyapı işlevi görebileceğini sorgulamak üzerinden geliştirilmiştir. Bu bakış açısı, kent planlamasında mekanlara niteliksel tanımlamalar üzerinden bakmayı gerektirmektedir. O yüzden sosyal altyapı kavramının sosyal disiplinlerden gelen tanımlar üzerinden irdelenmesi gerekmiştir. Bu durum, kamusallığı canlandıran potansiyel mekanların tespit edilebilmesi için insan odaklı bir bakış açısının gerekli olmasından kaynaklanmaktadır. Açıklanan kuramsal yaklaşım, iletişimsel rasyonalite perspektifinden planlamaya bakmaktadır. Ayrıca kamusal alanı var eden canlı kamusallık nitelikleri açısından kamusal mekân araçları olarak hangi sosyal altyapı unsurlarına bakılacağı sorusu da önemlidir. Bunun için sosyal altyapı olarak ne tür niteliklerin tanımlanmak istediği önemlidir. Kamusal mekân işlevi gören araçların kamusallığı canlandıran böylelikle kamusal alanları çeşitlendiren nitelikler arz edebilmesi gerekir. Kamusallığı canlandıran niteliklerin nasıl bir sosyal altyapıya ihtiyaç duyduğunun ortaya konulabilmesi için kamusallık ve sosyal altyapı kavramlarının niteliksel ilişkileri irdelenmiştir. Sosyal donatıların kamusal alanı güçlendiren bir sosyal sermayenin gelişimini sağlayan rolleri bağlamında birer sosyal altyapı aracı olarak ele alınabilmeleri mümkündür. Makale bu perspektifle, kamusal mekân kavramının araçsal planlamada ele alındığı sınırların aşılabileceğini ve yeni-aykırı mekânsal araçların da bu bağlamda değerlendirilebileceği fikrini ortaya koymaktadır.