Nierówności przestrzenne a geografia niezadowolenia. Przykład preferencji wyborczych na obszarach problemowych w Polsce

Abstract

Konsekwencje nierówności przestrzennych stanowią zagrożenie dla spójności społecznej oraz niesprawiedliwości i marginalizacji, mogąc przyczyniać się do rozłamów politycznych. Odzwierciedleniem niezadowolenia społecznego jest wzrost znaczenia partii populistycznych i kontestatorskich, skierowanych przeciwko establishmentowi. Artykuł dotyczy problematyki społeczno-ekonomicznych nierówności przestrzennych w skali regionalnej i wynikającej z nich geografii niezadowolenia społeczności, które czują się „pozostawione w tyle”. Dokonano analizy preferencji politycznych porównując ze sobą dwa okręgi wyborcze znajdujące się w obszarach problemowych (cechujących się opóźnieniem urbanizacyjnym – okręg chełmski – i szokiem transformacyjnym – okręg koszaliński). Przeanalizowano wyniki czterech ostatnich wyborów do Sejmu (2011, 2015, 2019, 2023). Rezultaty skonfrontowano z ogólnopolskimi orientacjami politycznymi oraz jednej z najbardziej elitarnych, w domyśle najmniej populistycznej miejscowości w Polsce (okręg poznański). Na tej podstawie można potwierdzić tezę o bardziej populistycznych preferencjach wyborczych ludności obszarów problemowych. Populizm nie zawsze reprezentuje jednak określoną ideologię na osi lewica-prawica i wykazuje potencjał do przyciągania wyborców zarówno w lokalnych środowiskach konserwatywnych, jak i bardziej postępowych. Ugrupowania bardziej wyraziste ideowo, zarówno prawicowe, jak i lewicowe uzyskiwały na obszarach problemowych porównywalne i wyższe od ogólnopolskiego rezultaty w obu typach społeczności. Z kolei partie mainstreamowe zdając sobie sprawę z potencjału ugrupowań populistycznych dostosowują swój program wyborczy by zawalczyć o głosy „niezadowolonych” społeczności obszarów „pozostawionych w tyle”.