Âşık Veysel’in Şiirlerinde Otobiyografik Bellek Bağlamında Travmatik Anıların İzleri

Abstract

Kişinin kendi yaşamı ile ilgili duygusal, bilişsel ve duyusal olayları hatırlaması olarak tanımlanabilen otobiyografik bellek, anısal (episodik) bellek olarak da bilinmektedir. Otobiyografik bellek çeşitli anı türlerini de içinde barındırarak kişinin tüm hayatını kapsar. Bu anı türlerinden biri de travmatik anılar olarak bilinmektedir. Psikolojik travma olarak kullanılan bu anı türünde kişi beklemediği bir olaya sınırlarını zorlayan bir şekilde maruz kalır. Kişi yaşamış olduğu üzücü olayları çok yoğun bir şekilde hisseder ve bu da duygu durumuna olumsuz bir şekilde yansır. Bir olayın travmatik olması için olayı yaşayan kimse tarafından kişide dehşet, çaresizlik, korku gibi yoğun duygulara yol açması gerekmektedir. Büyük nörolojik hasar almamış her insanda otobiyografik bellek mevcuttur. Özellikle şair ve yazarlar için kendi yaşamlarından da esinlenerek kaleme aldıkları eserler de bir çeşit otobiyografik bellek yazınları olarak görülebilir. Bu çalışmada da bir âşık olan Veysel’in anıları üzerinden onu yeniden okuma denemesi yapılacaktır. Âşık edebiyatının 20. yüzyıldaki en güçlü temsilcilerinden biri olan Âşık Veysel’in, hayatı, kişiliği ve sanatı üzerine sayısız çalışma yapılmıştır. Bunlar arasında şiirlerinden hareketle tematik olanlar olduğu gibi, hayatı, sanatı ve edebi kişiliği üzerinde de çalışmalar mevcuttur. Makalede Âşık Veysel’in otobiyografik belleğinde yer alan travmatik anıları, vermiş olduğu röportaj metinlerinden de hareketle şiirlerinden izlenecektir. Başka bir deyişle Veysel’in yaşam hikâyesinde gözlerini kaybetmesi, eşinin evi terk etmesi ve annesini kaybetmesi gibi yaşamış olduğu anılar ruhunda derin izler bırakmıştır. Yaşadığı bu acılı olayları şiirlerinde terennüm etmiş ve anı yazın türü gibi şiirleri de otobiyografik bellek muhafaza alanları olmuştur. Çalışmada Veysel’in travmaları detaylı bir şekilde analiz edilmeyecek sadece yaşamış olduğu travmatik anıların izleri anılarında ve şiirlerinde tespit edilecek ve otobiyografik bellek bağlamında değerlendirilecektir.