Afet Zamanlarında İnşaat Yıkıntı Atıklarının Belirlenmesi ve Atıkların Değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Depremi Örneği

Abstract

Yoğun kentleşmenin olduğu bölgelerde, katı atıklar içerisinde en yüksek paya inşaat ve yıkıntı atıkları sahiptir. Bu atıkların yönetiminde oluşturabilecekleri çevresel risklerle birlikte depolama alanı yetersizliği, arazi ve taşıma maliyetlerinin yüksek olması gibi çeşitli zorluklar bulunmaktadır. Özellikle deprem gibi afetler sonucunda yıkılan/yıkılacak yapılardan kaynaklanan inşaat ve yıkıntı atıklarının yönetiminde, çeşitli senaryolara göre oluşturulmuş planların hazırlanması, bu atıkların neden olduğu çevresel risklerin azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Bu atıklar içerisinde tuğla, kum, ahşap, cam, plastik ve metal gibi geri kazanılabilir/yeniden kullanılabilir malzemelerin olması bu atıkların ekonomik değerinin olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, bu atıkların yönetiminde farklı senaryolara göre oluşturulmuş bertaraf ve geri kazanım/kullanım gibi planların hazırlanması ve maliyet analizlerinin ortaya çıkarılması önemlidir. Bu çalışmada, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş’ta meydana gelen deprem nedeniyle oluşan inşaat yıkıntı atıklarının yaklaşık kütlesel ve hacimsel miktarları hesaplanmış, bu atıklar içerisinde oluşabilecek hurda demir atık (HDA) ve mineral fraksiyon atıklarının (MFA) miktarları belirlenmiştir. HDA ve MFA geri kazanım/çimento fabrikalarında hammadde kullanımı için oluşabilecek taşıma ve kazanım maliyetleri hesaplanmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre inşaat ve yıkıntı atık miktarları kütlesel ve hacimsel olarak sırasıyla yaklaşık 97 milyon ton ve 120 milyon m3 bulunmuştur. Bununla birlikte, HDA ve MFA miktarları sırasıyla 935 bin ton ve 57 milyon ton hesaplanmıştır. Bu atıkların geri kazanım ve hammadde olarak değerlendirilmesi için taşıma maliyetleri yaklaşık 5,6 milyon ve 142,6 milyon € olarak tespit edilmiştir. Ayrıca, çalışmadan elde edilen sonuçlara göre bu atıkların hammadde olarak kullanılmasıyla mineral fraksiyonlarda yaklaşık %37,5; hurda demirde ise %13,1 veya %75,5 oranında ekonomik kazanç sağlayabileceği belirlenmiştir.