MOBY DICK VE TİAMAT ADLI ROMANLARDA MODERNİTENİN ZİHİNSEL GİRDABI: DİN VE DİNDIŞILIK ÇATIŞMASI

Abstract

Modern çağın en önemli unsurlardan biri ilerleme ülküsüyle geleneksel yaşam formlarının arkada bırakılmasıdır. Geleneksel yaşam biçimi dine dayalı bir dünya algısıyla örülüyken modern yaşamın belirleyicisi dindışı bir dünya algısı olmuştur. Bu durumu edebiyat eserleri üzerinden okumak mümkündür. Nitekim Amerikan edebiyatının ünlü yazarlarından Herman Melville Moby Dick (1851) adlı romanında insanın varoluşsal ve epistemolojik sorularına metafizik ve maddeci dünya algısı ekseninde yaklaşmış ve iki algının yarattığı çatışma ortamını bir deniz yolculuğu etrafında geliştirerek modern Amerikan toplumunda bireyin varoluş sancısını gözler önüne sermiştir. Benzer şekilde Türk edebiyatında tarihi postmodern romanlarıyla tanınan İhsan Oktay Anar da Tiamat (2022) adlı romanında din ve dindışı dünya algısı arasındaki gerilimden doğan şüpheyi konu edinmiş ve zihinsel bir dönüşüm olarak Türk modernleşmesine yansımasını bir deniz yolculuğu etrafında örmüştür. Bu çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemiyle Melville’in Moby Dickve Anar’ın Tiamat adlı romanları incelenmiş ve karşılaştırılmıştır. Bu yöntemin tercih edilme amacı Melville’in Moby Dick ve Anar’ın Tiamat adlı romanlarının kurgusundaki metafizik ve maddeci dünya algısını deniz yolculuğu teması ve karakterler üzerinden karşılaştırarak her iki algının doğurduğu şüphe ve gerilimin Amerikan ve Türk toplumundaki bireyin modernleşme deneyimine ışık tuttuğunu tartışmaktır. Böylece iki farklı kültürde birbirine benzer ve farklı modernleşme deneyimleri din ve dindışı dünya algısı arasındaki çatışmayla birlikte ortaya konmuştur.