Sağlık Hizmetleri Dönüşürken Hekim Emeği Nasıl Dönüştü: Proleterleşme, Şiddet ve Göç

Abstract

Türkiye’de 1980’li yıllarda neol-liberal politikalarla şekillenmeye başlayan sağlık hizmetlerindeki dönüşüm Sağlıkta Dönüşüm Programı ile ete kemiğe büründü. Bu süreçte hekim emeği açısından çok sayıda dönüşüm de ortaya çıktı. Bu çalışmada sağlık çalışanlarının ve hekimlerin örgüt temsilcileriyle gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşemler ışığında hekim emeğine ilişkin başlıca sorun alanları irdelenmiştir. Başlıca sorunlar hekimlerin toplumsal konumlarındaki ve mesleki itibarlarındaki aşınma, temel gelirlerindeki düşüş, sağlıkta şiddet ve bu gelişmelerin sonucunda hekimlerin göçe yönelmesi olarak ortaya konmuştur. Hekimler geleneksel olarak kutsallaştırılmış, yüksek mesleki itibara, yüskek gelire ve meslekleri üzerinde yüksek düzeyde denetime sahip bir hizmet alanının mensupları iken sağlık hizmetlerinde meydana gelen dönüşüme parallel olarak proleterleşmişlerdir. Eş zamanlı olarak çok sayıda sağlık mesleği profesyonelleşme mücadelesi vermeye başladı. Bu durum piyasalaşma dinamikleriyle beslenerek sağlık hizmeti sunan ekibin içinde yoğun çatışma ve ayrışmalara yol açmıştır. Bir başka etki ise hekim- hasta arasındaki ilişkinin dönüşümü olmuştur. Paternalist bir ruha sahip olan hekim hasta ilişkisi bir piyasa ilişkisine dönüşmüştür. Şiddetin sıradanlaştığı bir dönemde sağlıkta şiddet ise hastalar için fayda maksimizasyonunun bir yolu haline gelmiştir. Bu keskin dönüşümler hekimlerde bireysel ve toplu mücadele eğilimleri yaratmıştır. Kamuda meslek sendikacılığnın önü yasal olarak kapalı olmasına karşın hekim sendikaları kurulmuş ve çok sayıda hekim eylemi gerçekleştirilmiştir. Bazı hekimler kamu sağlık kurumlarından istifa ederken bazıları ise göç etmeye başlamıştır.