Kapitalizmin İşgücü Talebi ve Göçmen Kadın Emeği

Abstract

Bir üretim ve birikim rejimi olarak kapitalizmin ihtiyaç duyduğu işgücünün temininde göçmen işçilerin önemli yeri vardır. Rejimdeki değişiklikler göçmen işgücüne ihtiyacın boyutlarını ve niteliğini belirler. Bu değişikliklere bakılırken emeğin toplumsal cinsiyeti önemli bir analiz noktası sunar ve göçmen kadın emeğinin göçmen erkek emeğiyle benzeşen ve farklılaşan yönlerini görmek bakımından yarar sağlar. Bu makale İkinci Dünya Savaşını izleyen dönemi tarihsel bir perspektiften Avrupa ekseninde üç ana başlık altında ele alarak, önce Fordist üretim rejiminin fabrika ve madenlerinde, sonra 1970’lerdeki ekonomik krizi izleyen neoliberal küreselleşme sürecinde gözlenen yeniden üretim krizinde ve günümüzün bilişsel kapitalizminde göçmen işgücünü toplumsal cinsiyet perspektifinden tartışmaktadır. Kapsamlı bir literatür incelemesine dayanan bu çalışma, İkinci Dünya Savaşını izleyen ilk dönemde Batı Avrupa ülkelerinde imalat sanayiinde, madencilikte, hizmetlerde ve tarımda ihtiyaç duyulan vasıfsız işgücünün cinsiyet dağılımını ele almakta ve erkeklerin göçü olarak algılanan bu dönemde göçmen kadın işçilerin varlığına ışık tutmaktadır. 1973 ekonomik krizinin ardından gelen kapitalizmin neoliberal yeniden yapılanma dönemi aynı zamanda sosyoekonomik ve demografik değişikliklere bağlı olarak yeniden üretim krizinin yaşandığı dönemdir. Yeniden üretim krizini, bir diğer deyişle bakım açığını aşmak için göçmen kadınların ev ve bakım işlerinde istihdam edilmesi, göçmen kadın işgücüne talebi artırmıştır. Son dönemde bilişsel kapitalizmin ihtiyaçlarına uygun olarak yüksek vasıflı işgücünün göçü ön plana çıkmaktadır. Gelişmiş ülkeler özellikle bilişim ve iletişim ile sağlık sektörlerinde vasıflı işgücünün göçünü teşvik etmekte, eğitim düzeyi yüksek kadınlar da kendi ülkelerindeki eşitsiz koşullara tepkileri ölçüsünde göç sürecine katılmaktadır.