Tanzimat and Trade: Unye Harbor in the Steam Age

Abstract

Karadeniz’in orta kesiminde yer alan Ünye Limanı, 18.yüzyıldan itibaren Tokat ve Amasya’da gelişen dokuma sektörüyle birlikte gittikçe önemini artırmıştır. Ünye İskelesi’nin önem kazanmasında coğrafi konumu ve iç kesimlere olan ulaşım kolaylığı etkili olmuştur. Liman, buharlı gemilerin bölgede seferlere başlaması ve Kuzey bölgelerinin Osmanlı egemenliğinden çıkmasıyla birlikte gittikçe gerilemiş, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren art bölgesi ve ticari ağlarıyla yeniden gelişmeye başlamış, bunun sonucu olarak da nüfus artmış, önemli derecede göç yaşanmış, ekonomik faaliyetlere bir dinamizm gelmiştir. Kırım Savaşı’nın güney Karadeniz iskelelerine getirdiği hareketlilik bu gelişmenin diğer etkenlerinden bir diğeridir. Fakat asıl önemli sebep, 19. yüzyılda Osmanlı tarım ürünlerine olan Avrupa talebiydi. Doğu Karadeniz sahil yerleşimlerinin pek çoğunun gelişiminde ve bazılarının da bir iskeleden liman şehrine evrilmesinde, Avrupa ticaretinin Osmanlı limanlarında yarattığı üretim biçim ve ilişkilerindeki değişimin etkisini göz ardı etmek olanaksızdır. Amasya, Tokat, Sivas gibi geniş bir artalanın dışa açılan kapısı olan Samsun ve Ünye gibi limanların yükselişi bu dış talebin desteklediği istikrarlı tarımsal üretim artışından kaynaklanmıştı. Bu sayede yüzyılın sonlarına doğru Güney Karadeniz sahillerinin önemli limanları arasına giren Ünye önemli bir ticari hareketliliğe kavuşmuştu. Bu çalışmanın amacı, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren öne çıkmaya başlayan Ünye iskelesinin ticari gelişimini ortaya koymaktır.