Atıf Teorisi Bağlamında Başarısızlık Algısı ve Başarısızlığın Nedenleri Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Başarısızlık algısı, bireyin hangi sebepten ötürü başarısız olduğuna olan inançlarını yansıtmaktadır. Başarısızlık algısını anlamak, başarısızlığın nedenlerini ortadan kaldırmak için bir yol haritası sunma potansiyeline sahiptir. Bu noktadan hareketle çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin başarısızlık algılarını anlamak ve başarısızlıklarına yükledikleri sebepleri keşfetmektir. Böylece başarısızlığın ortaya çıkmasına neden olan faktörler tespit edilerek, bu faktörlerin henüz başarısızlık ortaya çıkmadan, durdurulması şansı yakalanabilecektir. Atıf Teorisi, çalışma amacına ulaşmada yol gösterici kuram olmuştur. Atıf Teorisinin savlarının üniversite öğrencilerinin başarısızlık algılarının incelenmesi ile test edilmesine dayanan bu çalışmada, çalışmanın amacına uygun olarak nitel araştırma yöntemi ve betimsel fenomenoloji deseni tercih edilmiştir. Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme, veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış mülakat yöntemi kullanılmıştır. Toplam 33 Yönetim Bilişim Sistemi lisans programı öğrencisi ile yüz yüze mülakat gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler MAXQDA isimli program yardımı ile çözümlenmiştir. Araştırmada başarısızlığa yüklenen nedenler (i) ve başarısızlığın algılanma biçimleri (ii) olmak üzere iki tema keşfedilmiştir. Başarısızlığa yüklenen nedenler teması Atıf Teorisinin savına uygun olarak, dışsal ve içsel faktörler olmak üzere iki alt temadan oluşmaktadır. Başarısızlığın algılanma biçimleri teması ise başarısızlığa yüklenen faktörlerin bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Bu yüzden başarısızlığın algılanma biçimleri teması dışsal atfetmenin sonucu ve içsel atfetmenin sonucu olarak isimlendirilmiştir. Başarısızlığın dışsal faktörlere yüklenmesi durumunda mutsuzluk ve kızgınlık/öfke duyguları yoğun olarak yaşanırken; başarısızlığın içsel faktörlere yüklenmesi durumunda hayıflanma ve eksiklik duyguları ön plana çıkmaktadır.