THE ROOTS OF MEDIEVAL ISLAMIC MUSIC THEORY IN THE ANCIENT GREEK PERIOD

Abstract

Antik Yunan kültüründe müzik, bilim ve evreni anlamaya yarayan temel unsurlardan biridir ve aynı zamanda düşünsel hayatın da çok kritik bir parçası olduğundan önemli bir sanat ve fikir üretim alanı olarak görülmektedir. Melodik organizasyonlar ve bu organizasyonları ortaya koyan ses malzemeleri; dörtlüler, oktakordlar, heptakordlar, harmonyalar, tonoi, tropos yapıları, Antik Yunan müzik teorisinin ve ses sisteminin temelini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada melodik organizasyonu oluşturan söz konusu kavramlar incelenerek, Antik Yunan müzik kuramına bir bakış ortaya koyulmuştur. Antik Yunan Müzik Teorisi’nin temelini oluşturan ve melodik unsurların yapıtaşı olan dörtlü yapılarının gelişimi ele alınarak, bu yapıların Orta Çağ İslam Nazariyatındaki “şûbe” yapısıyla benzerlikleri ortaya konulmuştur. Söz konusu dörtlü yapılarının bir araya gelmesinden oluşan ses dizisinin oluşumunu ele alabilmek için sembolik alanlara gönderme yapan ve döngüsel bir hareketi yansıtan tropos yapıları ile Orta çağ İslam nazariyatındaki devir yapılarının benzerlikleri tartışılmaktadır. Zamanla müzik teorisi ve müzikal anlayışın değişmesiyle Antik Yunan döneminde ortaya koyulan harmonya yapıları ile Orta çağ islam dönemindeki “tabaka” yapılarının benzerlikleri karşılaştırılırken iki oktavlık yapıları oluşturan ve Antik Yunan döneminin müzik teorisi olarak zirvesinin temsil eden ve eklemlenmeli bir yapıya sahip olan tonoi kavramı ile Orta çağ İslam dönemindeki âvâze yapılarının ortaklıkları ele alınarak tartışılmıştır. Antik Yunan müzik kültürünün devamının ortaya koyulduğu Orta Çağ İslam nazariyatında günümüz makam yapılarının ilk adımlarının Antik Yunan kuramları üzerinden ele alındığı görülmektedir. İslam nazariyatıyla özdeşleşen “şûbe, tabaka, devir, âvâze” olarak adlandırılan ve ses sistemi ile teoriye dair kavramlar olarak kullanılan yapıların, Antik Yunan kuramındaki dörtlü, tropos, harmonya, tonoi yapılarıyla ilişkilerinin ortaya koyulabilmesi, bu geleneğin aktarımının kanıtı olarak görülebilir.