The Profession of Tour Guiding in Turkey: A Historical Perspective

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de turist rehberliği mesleğinin gelişim aşamalarını tarihsel bir bakış açısı ile ortaya koymaktır. Alanyazın taramasına dayanan çalışmada rehberlik mesleğinin gelişimi; Cumhuriyet Öncesi (1800-1918) ve Cumhuriyet Dönemi (1923-2023) olmak üzere iki ana bölümde incelenmiştir. İnceleme akademik yayınlardan, resmi mevzuattan ve gazete arşivlerinden ulaşılabilen ikincil verilere dayandırılmıştır. İnceleme sonucunda ortaya çıkan sonuca göre rehberlik mesleği, 19. yüzyılda tercümanlık işlevi ile ortaya çıkmış, stratejik önemi sayesinde her dönemde denetim altında tutulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla ilk düzenlemeler, 1890 ve 1925 gibi erken tarihlerde Türkiye’nin imaj sorunları ile uğraştığı dönemlerde çıkarılmış, rehberlik mesleğinin ilk altın çağı 1925-1930 arasında yaşanmış, II. Dünya Savaşı’nın başlaması ile bu devir sona ermiştir. Turizm hareketlerinin hız kazandığı 1950’lerden itibaren rehberlik mesleği yeniden gündeme gelmiş, önce amatör, ardından profesyonel rehberler yetiştirilmeye başlanmıştır. 1955’te İstanbul Belediyesi tarafından açılan kurs, mesleğin kurumsallaşması açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur. Başlangıçta büyük ölçüde İstanbul ile sınırlı olan rehberlik mesleği, 1960’lardan itibaren Kapadokya, İzmir ve Antalya gibi yerlere de yayılmış, ikinci altın çağını 1985-1995 arasında yaşamış ve 2012 tarihinde kendine has bir kanuna sahip olmuştur. Yaklaşık yüz elli yıllık geçmişinde, rehberlik mesleği ile ilgili tartışılan sorun başlıkları ise büyük ölçüde aynı kalmıştır.