Platon’da Bir Sanat Felsefesi Var Mıdır? R. G. Collingwood’un Platon’un Sanat Felsefesine İlişkin Değerlendirmeleri

Abstract

Platon’un felsefesinin özünü idealar teorisi oluşturur. Düşünürün varlık, bilgi, ahlak, sanat, eğitim, siyaset gibi konulardaki fikirlerini incelemeden önce idealar teorisine bakmalı daha sonra bu teori ile birlikte fikirler ele alınmalıdır. Platon’un Devlet adlı eserinin X. Kitap 595-608 numaralı pasajlardan hareketle düşünürün sanatı reddettiği, sanat düşmanı olduğu, sanata ve sanatçıya olumsuz baktığı, külliyatında sanat felsefesinin olmadığı yönlü iddialar doğru değildir. Platon’un Yasalar, Şölen, İon, Phaedrus, Sokrates’in Savunması gibi eserleri incelendiğinde iyiye dair, güzele dair, güzelliğe dair, sanat eserine dair yeterli malumat mevcuttur. Düşünür, güzeli doğru olan ile eşitler. Güzel özü hakikat olan yani idea olandır. İdea insanı aldatmaz, kandırmaz, olmamış şeyleri olmuş gibi göstermez. Platon, ruhun mutluluğunu amaçlar ve sanata ruha olan katkısı ölçüsünde değer verir. Sanatın iyi veya kötü oluşu onun ele aldığı malzeme ile ilişkilidir. Şiir sahte övgüler, yersiz abartılar yerine çocuklara vatan sevgisi, adalet savunucusu, dine bağlılık gibi konuları işlediği takdirde herhangi bir sorun olmayacaktır. Sanatın amacı insanları iyiliğe, mutluluğa ve yüce ahlaka ulaştırmak olmalıdır. İnsan ruhu idealar aleminden gelip, beden denen bir tabuta mahkûm olmuştur. Beden yüce olan ruhu kendi kiri ile kirletmeye başlamıştır. Ruhu bu kirlenmeden koruyacak ve onun yeniden tertemiz geldiği yere dönebilmesi için Tanrısal ahlak ile bezenmesi gerekmektedir. Bu ahlak ve yaşantıyı sağlayacak öğretiler doğru ve faydalı öğretilerdir. Sanat eğer güzel ahlakı öğretmeye yardımcı bir unsur olursa değerlidir, yoksa değersizdir. Biz bu makalede Platon’un sanat felsefesinin mahiyetini araştırmayı amaçlamaktayız.