"İÇİMİZDEKİ ŞEYTAN" ROMANININ GREİMAS'IN EYLEYENLER MODELİNE GÖRE ÇÖZÜMLENMESİ

Abstract

Edebî yapıtlar, görünenden çok daha ötesi bir niyetle oluşturulmuş türlerdir. Sadece yüzeysel yapıya bakarak bu niyeti anlamak mümkün değildir. Onun için de günümüzde birçok yazınsal yapıtın, yüzeysel yapısının yanında derinsel yapısını da incelemek, farklı yöntemlerle mümkün kılınmıştır. Göstergebilim, eserlerin çözümlenmesi sürecinde sık kullanılan yöntemlerden biridir. Metinlerin derin yapıdaki unsurlarını keşfetmeyi sağlayarak asıl anlama ulaşıp okuyucu için anlamlandırma düzlemini oluşturmaktadır. Çalışmada Sabahattin Ali’nin “İçimizdeki Şeytan” adlı eseri göstergebilim çerçevesinde Greimas’ın eyleyenler modeli kullanılarak çözümlenmiştir. Bir betimleme ustasının elinden çıkmış olan bu yapıtta karakterlerin özelliklerinden olay örgüsüne kadar oluşturulan hâkimane bakış açısı, okuyucuların zihinlerinde bir devrin aynasını tutmuş vaziyette. Kurgu ortaya koyulurken oluşturulan bu söylem tarzı okuyuculara; karakterleri, uzamları, olay geçidini detaylı bir şekilde analiz etme fırsatı sunmuştur. Bunun için de romanda Greimas’ın eyleyenler modelinde yer alan betisel düzeyi, anlatısal düzeyi ve derin yapı düzeyini oluşturan öğeler tespit edilmiştir. Nitel araştırma türüne uygun olarak veriler, doküman incelemesi tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin yorumlanması ve çözümlenmesi sürecinde eser, anlamsal içerik analiziyle irdelenmiştir. Çalışmada öncelikle göstergebilime değinilmiş sonrasında Greimas’ın eyleyenler modeli hakkında gerekli bilgiler ortaya koyulmuştur. Bulgular kısmında romanın muhtevasıyla ilgili gerekli kısa bir bilgilendirme yapıldıktan sonra karakterler ve olayın kurgusunda değişime uğrayan uzamlar dikkate alınarak yapıt, öncelikle iki kesite ayrılmıştır. Daha sonra ayrılan her bir kesitte modelde kullanılan her bir düzeyin öğeleri tespit edilerek aralarındaki ilişkiler ortaya koyulmuştur.