Affiliation:
1. Pamukkale Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi
Abstract
Türkiye Cumhuriyeti uluslararası arenadaki gelişmeleri çok yakından izlemekte, sadece Batı dünyasına değil Doğu dünyasına da özel bir önem vermekteydi. Bu noktada Tokyo Türk Maslahatgüzarlığı, Türkiye Cumhuriyeti’nin Uzak Doğu’da ve Türkistan’da vuku bulan gelişmeleri takip edebilmesi noktasında bir kaynak görevi üstleniyordu. Maslahatgüzarlığın raporları Türk Hariciyesi için birinci dereceden kıymet taşımaktaydı. Tokyo Maslahatgüzarlığı, Şarkî Türkistan’ın ahvali hakkında kapsamlı bir rapor hazırlayarak 21 Nisan 1934 tarihinde Hariciye Vekâletine sunmuştur. Vekâlet, söz konusu raporun bir suretini 27 Mayıs 1934 tarihinde Riyaset-i Cumhur Umumi Kâtipliği, Büyük Erkân-ı Harbiye Reisliği ve Dahiliye Vekâletine takdim etmiştir. Maslahatgüzar Nebil Batı tarafından hazırlanan çok gizli ibareli rapor, sekiz bölüm ve ekler kısımlarından oluşmaktadır. Söz konusu raporda Çin, İngiltere, Rusya ve Japonya’nın Şarkî Türkistan’a yönelik politikaları, Şarkî Türkistan Cumhuriyetinin kuruluşuna giden süreç ve Asya’da vuku bulan gelişmelere dair değerlendirmeler başta olmak üzere pek çok mesele teferruatlı olarak ele alınmaktadır. Diğer taraftan Türk maslahatgüzar, Türkistan meselesinin yabancı matbuattaki yansımalarını da yakından takip etmiş ve bu hususta Türk Hariciyesini bilgilendirmiştir. Uzak olmayan bir gelecekte Asya meselesinin bel kemiğini Türk meselesinin teşkil edeceğini düşünen Batı, Şarkî Türkistan istiklal hareketi ve Cumhuriyetin tesisinde Türk inkılâbının kuvvetli tesirinin altını çizmektedir. Çalışmamızda Şarkî Türkistan’da yaşanan gelişmelerin Tokyo Maslahatgüzarlığının hazırlamış olduğu rapora nasıl yansıdığı ve Türk Dış politikası bağlamında ne şekilde ele alındığı incelenmiştir.
Publisher
Akademik Sosyal Arastirmalar Dergisi (Asya Studies)
Reference24 articles.
1. Alptekin, İ. Y. (1985). Esir Doğu Türkistan İçin. İstanbul: Doğu Türkistan Neşriyat Merkezi.
2. Baysun, A. R. (1943). Türkistan Millî Hareketleri. İstanbul: Alaeddin Matbaası.
3. Bellér-Hann, I. (2008). Community Matters in Xinjiang (1880-1949): Towards a Historical Anthropology of the Uyghur. Leiden & Boston: Brill.
4. Bovingdon, G. (2004). Autonomy in Xinjiang: Han Nationalist Imperatives and Uyghur Discontent. Washington: East-West Center Washington.
5. Bovingdon, G. (2010). The Uyghurs: Strangers in Their Own Land. New York: Columbia University Press.