XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Doğu Akdeniz’de İngiliz-Rus Nüfuz Mücadelesinin Merkezi Olarak Kudüs

Abstract

XIX. Yüzyılın iki büyük siyasi gücünün Doğu Akdeniz’de karşı karşıya gelişleri öncelikle Kudüs ve çevresinde gerçekleşmiş, İngiltere’nin Hindistan yollarını kontrol altında tutmaya yönelik dış politikası Napolyon tehlikesinin bertaraf edilmesinden sonra Rusya’nın bölgede atacağı adımlara odaklanmıştır. Başka bir ifade ile İngiltere, Rusya karşısında reaktif bir Doğu politikası izlemiştir. Rusya’nın sıcak denizlere inme siyaseti Büyük Petro’dan beri sabit kalmış ancak ideolojik arka planında olan Ortodoksları himaye etme siyaseti Rusya’daki siyasal, sosyal, askeri gelişmelerden etkilenerek gelişmeye devam etmiştir. Filistin ve Suriye’deki Osmanlı tebaası olan Ortodoks Arapları kendi sınırları dışında kalan tebaası olarak gören Rusya’nın, Osmanlı İmparatorluğu karşısındaki zaferleri ertesindeki tüm siyasi antlaşmalarına bu iddiasını derç ettirmesi ve bu tebaa üzerinde nüfuz kurmaya başlaması, İngiltere’nin de bölgede konsolosluk ihdası ve misyonerlik faaliyetleri üzerinden nüfuz kurma siyaseti gütmesine sebep olmuştur. Sonuçta Ortodoks Arapları ve Yahudileri Protestanlığa ihtida ettiremeyen İngiltere Osmanlı tebaası olan Yahudileri himaye etmeye yönelmiş ve Rusya’ya yönelik reaktif Doğu politikası kapsamında Filistin’e Yahudi göçünü teşvik etmeye başlamıştır.