Atatürk Dönemi Yerli Malı Kullanımı ve Milli Tasarruf Çabalarında Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin Yeri ve Faaliyetleri (1929-1938)

Abstract

Türk Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla sonuçlanmasının ardından ulusal bir ekonomi oluşturma yönündeki ilk adım, 17 Şubat 1923’te İzmir İktisat Kongresi’nin düzenlenmesi olmuştur. Kongrede, bütün ekonomik girişimlerin piyasa kurallarına uygun olarak yapılması ve devletin ekonomiye müdahalesinin en aza indirmesi gerektiği kabul edilmiştir. Ancak 1929 yılında New York borsasında patlak veren bir kriz, bir anda bütün dünyayı etkisi altına almıştır. Türkiye’yi de olumsuz etkileyen krizin ardından liberal ekonomik modelden, devletçilik uygulamasına geçiş başlatılmıştır. Bu bağlamda 1929 yılında bizzat devlet desteğiyle Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyetin ortaya çıkmasındaki asıl amaç ise halka tutumlu olmayı, tasarruf yapmayı ve yerli malı kullanmayı özendirmekti. Hükümetin ihtiyacı olan sermaye için tasarruf politikasını öne süren cemiyet, iç piyasayı genişletmek ve ihracatı artırmak için de yerli malı ve sergi politikasını ortaya atmıştır. Cemiyet, düzenlediği kongrelerle de hükümetin millî iktisat politikasını belirlemesine katkıda bulunmuştur. Bu çalışmada bahsi geçen cemiyetin kuruluşu ve faaliyetleri, arşiv kaynakları ve dönemin basın-yayın organları doğrultusunda incelenerek ortaya koyulmaya çalışılmıştır. 1923-1938 arasındaki süreci ele alan çalışma, dönemin ekonomik sorunlarını ve bu sorunlara karşı üretilen çözüm politikalarını farklı bir bakış açısıyla yorumlayarak literatüre katkı sağlamayı amaçlamıştır.