Türkistan Coğrafyasında Göçebe Bir Halk: Massagetler

Abstract

Adını ilk defa Perslerle girmiş olduğu mücadele duyduğumuz Massagetler, günümüz coğrafi yerleştirmelerine göre; Türkmenistan, Kazakistan ve Özbekistan’ın bulunmuş olduğu coğrafyada yaşayan, Pers Kralı II. Kyros ile girmiş oldukları savaşı kazanan ve Pers kralları döneminde de hâkimiyet altına alınamamış göçebe ve güçlü bir halktır. Kökenleri konusunda çok fazla tartışmanın olduğu bozkır coğrafyasının kadim topluluğu Massagetler günümüzde de gizemini korumaktadır. Kraliçeleri Tomris ile daha çok tanınan Massagetler, Perslerin hiçbir zaman tam olarak hâkimiyetleri altına alamadığı halk olarak bilinmektedir. Geniş bir coğrafyaya hâkim olan Massagetler ile ilgili olan bilgilerimiz sınırlıdır. Tarihi kaynaklar, çivi yazılı metinler ve arkeolojik kazı çalışmalarından anlamaya çalıştığımız Massagetler, İskit/Saka lara bağlı güçlü ve kalabalık bir boydur. Massagetlerin yaşam tarzları, savaş taktikleri İskitlerle/Sakalarla büyük benzerlik taşımaktadır. Kökenleri konusunda Slav, İran ve Ural/Altay gibi birçok tartışma ve önerinin olduğu Massagetlerin, Ural/Altay kökenli olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Massagetlerin kraliçesi Tomris’in, diplomasi yoluyla sulhu araması sonrasında bu topluluğun özgürlüğü için verdiği askeri mücadele, dönemini aşarak binlerce yıl sonra günümüz kadınlarının toplumda almış olduğu rolün öncüsü olduğu görülmüştür. Bu çalışmada günümüz Türkistan coğrafyasında hâkimiyet kurmuş ve Persler tarafından egemenlik altına alınamamış, Sakaların bir kolu olan ve Türk topluluklarıyla bağlantılı Massagetlerin yaşam tarzı, kültürü ve kökeni ele alınmış ve açıklanmaya çalışılmıştır.