Güneydoğu Anadolu Orojenezinde Aksu-Samsat (Adıyaman) Profil Hattının Jeolojik Özellikleri

Abstract

Alpin-Himalaya Orojenezinin bir parçasını oluşturan Güneydoğu Anadolu Orojenezi, (GAO) Geç Kretase-Senozoyik süresince Avrasya ve Afrika/Arap Levhalarının göreceli olarak birbirlerine yaklaşımı, Neo-Tetis Okyanusunun güney kolunun yitimi, okyanusal kabuk kayalarının üzerlemesi, okyanus havzasının daralması/kapanması ve kıta-kıta çarpışması, değişen tektonik rejimlerde çökel ortamları ve yoğun deformasyon gelişimini temsil eder. GAO kuzeyden güneye doğru Nap bölgesi, Ekay zonu ve Arap Platformu olarak üç ana yapısal bölümden oluşur. Bu çalışmaya konu olan Aksu-Samsat profil hattı ve harita alanı bu yapısal bölümlerden Nap bölgesi ile Arap Platformunu içermektedir. Profil hattı yersel ve bölgesel ölçekli uyumsuzluklar ile farklı ölçeklerde kıvrım ve fay gelişimlerini barındırır. Fayların çoğu ters ve bindirme karakterli faylardır; havza çökellerini denetleyen ve/veya kesen sınırlı gelişime sahip normal faylar ile önceki yapıları ve litolojileri etkilemiş genç doğrultu atımlı faylar/fay zonları da yer almaktadır. Kıvrımlar farklı geometrilerde ve antiklinal/antiform ve senklinal/sinform özelliklidir. Bölgede ve profil hattı boyunca paleotektonik ve neotektonik rejim dönemleri işaret eden beş deformasyon evresi belirlenmiştir; bu evreler sırasıyla üst Kampaniyen-alt Maestrihtiyen, üst Palesen-alt Eosen, orta Eosen sonu, erken Miyosen sonu ve Pliyosen-Kuvaterner evreleridir. Üst Kampaniyen-alt Maestrihtiyen evresi özellikle Koçali ofiyolit melanj ve Karadut karmaşığı kayalarının Koçali ve Karadut dekolmanları boyunca bölgeye yerleşimini temsil ederken, üst Paleosen-alt Eosen evresi kuzey alanların yükselip aşınması ve Gercüş formasyonunun uyumsuz olarak çökelmesi ile ilişkilidir. Orta Eosen sonu evresi, bölgesel sıkışma rejimine bağlı Midyat grubu ve örttüğü önceki litolojilerin kıvrımlanması ve faylanması ile temsil olur. Erken Miyosen sonu evresi, bölgedeki metamorfitlerin ve Maden karmaşığını oluşturan kayaların Aksu fay zonu boyunca platformun genç çökelleri üzerine (Silvan grubu) yerleşimi ve erken Miyosen ve öncesi kayaların yaygın deformasyonu ile temsil olur. Alanı etkileyen Pliyosen-Kuvaterner deformasyon evresi ile özellikle sol yanal doğrultu atımlı fayların (Örn., Adıyaman fay zonu) gelişimi ile tipiktir. İnceleme alanı ve yakın civarındaki stratigrafik oluşum ve deformasyon gelişimi, orojenezin diğer kesimleri ile önemli ölçüde korele edilmektedir.