GENÇ YETİŞKİNLERİN DİN VE DİNDARLIK ANLAYIŞLARI ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Hızlı toplumsal değişmeler dünya görüşlerini, değer yargılarını dönüşüme uğratmaktadır. Din anlayışları da bu sürece tabidir. Saha araştırmaları Batılı son nesilde öncekilere oranla dinsiz, ateist ve spirütüelci eğilimlerin arttığına dair bulgular içermektedir. Türkiye’de yapılan araştırmalarda ise gençlerin büyük çoğunluğunun kendilerini inançlı, dindar, Müslüman, dini ve Allah’ın varlığını önemseyen kimseler olarak tanımladıkları görülmektedir. Ancak güncel bazı araştırmalar düşük oranlarda da olsa Türkiye’deki gençlerin kendilerini deist, agnostik, ateist ya da inançsız olarak tanımlayabildiklerini göstermektedir. Güncel araştırmalarda genç dindarlığı bağlamında dinden uzaklaşma, yeni spiritüel arayışlar, dinî kimliğin dönüşümü, dinin düşüşü, şüphe gibi temaların ön plana çıktığı görülmektedir. Bu temalar ebeveynlerde kaygıya sebep olmaktadır. Nitekim dijital bir evrene doğan 21. yüzyıl kuşağının önceki kuşaklardan farklılaşmayacağı düşünülemez. Bu çalışmada klasik sekülerleşme paradigmasının din-toplum ilişkisini açıklamakta yetersiz olduğu tezinden yola çıkılarak genç yetişkinlerin din ve dindarlık anlayışları konu edinilmiştir. Din anlayışı araştırması, dindarlık araştırmasından farklı olarak bireylerin algı ve anlayışlarına odaklanır. Türkiye’de gençlik ve din konusunda 2000’den sonra yapılan araştırmalar sayıca görece azdır ve bunların büyük çoğunluğu din psikolojisi alanında, nicel yöntemlerle yapılmıştır. Kategorinin genişliği ve nicel yöntemin sınırlılıkları konunun etraflıca değerlendirilmesini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple çalışmada belli bir yaş aralığında bulunan genç yetişkinlere odaklanılarak nitel yöntemle onların din ve dindarlık anlayışları incelenmiştir. Anlayıcı-yorumlayıcı paradigma ile genç yetişkinlerin din ve dindarlık anlayışlarının betimlenmesi ve beliren farklılaşmaların tespiti bu çalışmanın temel amacıdır. Keşfedici bir saha araştırması olan bu araştırmada amaçlı örnekleme yapılmıştır. Farklı sosyokültürel özelliklere sahip 19- 28 yaş aralığında; üniversite öğrencisi, çalışan, kadın, erkek kategorilerinden 18 gençle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular genç yetişkinlerin anlayışlarındaki benzerlik ve farklılıklara odaklanılarak anlayıcı paradigma bağlamında yorumlanmıştır. Bulgular Tanrı ve din tasavvuru, dindarlık ve dindarlığa bakış, modernist/seküler eğilimler, din-ahlak ilişkisi, din-akıl/bilim ilişkisi, din ve toplumsal sorunlar, din-siyaset/devlet ilişkisi başlıkları altında sunulmuştur. Genç yetişkinlerin çoğu geleneksel taklidi bir inanç söylemine sahiptir. Bazıları içinde yaşadıkları sosyo kültürel şartların etkisiyle din ve Tanrı hakkında derinlikli düşünsel ve/veya duygusal tecrübe yaşamamış görünmektedir. Kendi tasavvurunu inşa etme ve/veya öğrenilmiş olanı içselleştirme eğilimi gösteren gençler de yok değildir. Genç yetişkinlerin tasavvurlarında din güven veren, kimlik kaynağı, kültürel bir unsur, toplumsal bütünleştirici, anlam kaynağı ve sığınak nitelikleriyle ön plana çıkmaktadır. Gençlerin bazıları inanç kimliklerine rağmen dinin temel inanç esaslarından bazıları konusunda şüphe içinde ya da bunlarla yüzleşmemiş görünmektedirler. Genç yetişkinler dinî emir ve yasaklara tam olarak riayet et(e)mediklerini belirtseler de dindarlık konusunda normatif bir tasavvur taşımaktadırlar. Onların çoğuna göre “popüler sekülarist kültür” çeşitli zorluklar üretse de “dindarlık” mümkündür. Onlara göre dinin esaslarına riayet doğrultusunda bir dindarlık ancak iman, okuma, tefekkür, araştırma, terbiye, güven ve özeleştiri kavramları çerçevesinde gerçekleşebilir. Bununla birlikte “hazcı serbestlik” eğilimlerle dindar olmayı imkânsız olarak gören gençler de bulunmaktadır. Genç yetişkinler kurumsal sekülerleşme süreçleri doğrultusunda yer yer değişime uyum sağlama eğilimi göstermektedirler. Gençlik ve din ilişkisi sorunlarının çözümünde başta aile olmak üzere, kurumsal dinî yapılara, eğitimcilere, gençlik politikaları dâhil toplumun geleceğine ilişkin politika geliştirenlere önemli görevler düşmektedir.