Kur’ân ile Filozofların Tasvir Ettiği Akıl Kavramı Aynı Şey Midir?

Abstract

Bu çalışmada Kur’ân’da bahsedilen akıl kavramı ile filozofların konu edindiği akıl kavramının mahiyeti ve işlevi ele alınmıştır. Amaç, İslam dininin temel kaynağı olan Kur’ân ile felsefi düşüncenin temsilcileri olan filozofların akıl kavramının mahiyeti ve işlevine dair yaklaşımlarını benzer ve farklılıkları bakımından değerlendirmektir. Özü itibarıyla sözlü bir hitap olan Kur’ân’ın temel amacı, muhatapları iman etmeye ve imanın gereğini yerine getirmeye ikna etmektir. Filozoflar ise öncelikle “akıl nedir, nasıl oluşur, nasıl gelişir, nasıl işler” sorularının cevaplarına yoğunlaşmaktadırlar. Bununla birlikte siyaset ve ahlak felsefesi bağlamında pratik akıl ve akletme fiillerine de yer vermektedirler. Felsefe tarihinde akıl kavramı bağlamında karşılaşılan ilk kavramlar, Herakleitos’un (MÖ 535-475) Logos ve Anaksagoras’ın (MÖ 500-428) Nous kavramlarıdır. Fakat akıl teorilerini ruh teorisi bağlamında temellendiren ilk filozof Platon (MÖ 427-347); bunu salt form, göksel akıllar, faal akıl ve insani akıllar; insani akılları da bilkuvve-bilfiil akıl ve teorik-pratik akıl olarak tasnif ederek sistemleştiren Aristoteles (MÖ 384-322) olmuştur.