Zamansız Bir Tanrı Zatî Niteliklere Sahip Olabilir Mi?

Abstract

Teist gelenek zatî/kişisel olan bir Tanrı tasavvuruna dayanır. Bu geleneğe dair literatür göz önüne alındığında birçok zatî niteliğin Tanrı’ya atfedildiği görülmektedir. Öte yandan, teist geleneğin Tanrı için onayladığı öğretilerden biri O’nun zamanın ötesinde olduğunu söyleyen zamansızlık görüşüdür. Ancak günümüzde zamansızlık karşısında rağbet görmeye başlayan zamansallık görüşü, zamansızlık ve zatî niteliklere sahip olma düşüncelerinin birbiriyle tutarsız olduğunu ileri sürer. Zamansızlığa bu itirazı yöneltenler, zatî niteliklerin zamansal olmayı gerektirdiğini varsayarak zatî olduğu onaylandığında Tanrı’nın zamansal olmasının da kaçınılmaz bir sonuç olacağını ifade eder. Bu çalışmada, ilk olarak, zamansızlığa yönelik bu itiraz eleştirel bir tarzda ele alınarak onun zamansızlığı terk etmemiz için yeterli bir argüman olmadığı iki farklı (anlaşılabilirlik/ilişki kurulabilirlik ile mükemmelliği önceleyen) Tanrı tasavvurundan gelen cevaplar bağlamında müzakere edilecektir. İkinci olarak, bu itiraza verilen cevaplarda, mükemmelliği önceleyen yaklaşımların teistik Tanrı tasavvuru göz önüne alındığında, antropomorfizm tehlikesine karşı daha kabul edilebilir bir yaklaşım sergilediği, aksi durumda günümüz düşüncesinden örneklerin de gösterdiği üzere, oldukça insan benzeri bir Tanrı tasavvuruna doğru gidildiği iddia edilecektir.