YENİ DİNİ HAREKETLER ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA: MORMONLUK ÖRNEĞİ

Abstract

Mormonluk, 19. yüzyılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde Joseph Smith tarafından kurulmuş dini bir harekettir. Kurucusu Smith'e göre, Tanrı kendisine görünmüş ve ona orijinal yeni Kilise'nin tekrar kurulması görevini vermiştir. Mormonların kutsal kitapları arasında Kutsal Kitap İncil'in yanı sıra Mormon Kitabı bulunur. 1830 yılında Smith tarafından onlara aktarılan öğretileri dikkate alıp liderlerinin etrafında birleşen Mormonlar, çok eşlilik gibi o dönemin toplumsal yaşamına aykırı olarak kabul edilen hayat şekilleri nedeniyle New York başta olmak üzere birçok bölgeden sürülmüşlerdir. Onlara göre, Tanrı antropomorfik bir varlıktır, bu nedenden dolayı bireyler, cemaat içinde kendini geliştirip dini anlamda ilerleyerek Tanrı’ya ulaşabilirler. Bunun yanında, Mormonlar, dünya genelinde aktif misyonerlik faaliyetleri yürütmekte olup aile birliğine ve toplumsal dayanışmaya büyük önem verirler. Kendine özgü inançları ve yaşam biçimiyle Mormonlar, yeni dini gruplar arasında dikkat çeken bir topluluktur. Türkiye'de yeni dini hareketlerin sayısının artmasına rağmen, Mormonlar tarafından yürütülen yoğun misyonerlik faaliyetleriyle ilgili literatür çalışmalarının sayısının yetersiz oluşu gözlemlenmektedir. Mormonluk ve Mormon Kilisesi ile ilgili çeşitli makaleler yazılmışsa da Mormon kimliği ve aile yapısı hakkında yeterli sayıda araştırma bulunmamaktadır. Bu nedenle, yerli literatür Mormon dini hareketinin gelişimi, kimlik oluşturma süreci, aile yapısı, genel yaşam biçimlerinin analizi konusunda yeterli kaynağa sahip değildir. Bu çalışma, Mormonluk hakkında literatüre katkı sağlamasına ek olarak Türkiye'de Mormonlar üzerine çalışma yapmayı planlayan araştırmacılara da rehberlik etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, öncelikle yeni dini hareketlerin genel tarihi gelişimi incelenip ardından Mormon kimliğinin gelişim sürecine ve dünyadaki Mormon misyonerlik faaliyetlerine odaklanılacaktır. Tarihi bağlamda Mormon kimliğinin oluşum sürecinin yanında, Mormon aile yapısının gelişimi ve Mormonluğun yayılmasında etkili faktörlerin neler olduğu araştırmanın ana problemini oluşturmaktadır. Literatür tarama tekniği kullanılarak yapılan çalışma, resmi istatistiki verilere dayandırılarak derlenen bilgilerle desteklenmiştir. Sonuç olarak, modernleşme sürecinde Mormon yaşam tarzının ve değerlerinin değişmeye başladığı anlaşılmaktadır. Ek olarak, sekülerleşme, modernleşme, küreselleşme, rasyonelleşme, sosyal değişim, bireyselleşme, yalnızlık duygusu ve ekonomik sorunlar gibi nedenlerden dolayı bireylerin yeni dini hareketlere katıldıkları bilgisine ulaşılmıştır. Yeni dini hareketlerden biri olan görülebilecek Mormonluk da 19. yüzyıldan bu yana, insanların manevi ihtiyaçlarına cevap verme iddiasındadır. Joseph Smith liderliğinde ortaya çıkan Mormonluk; dindarlık, ahlak, aile, sağlık, adanmışlık, iş, eğitim ve maddi kazanım gibi değerler etrafında bütünleşmişlerdir. İnsan sağlığına gösterdikleri büyük önem nedeniyle çay ve kahve gibi vücuda herhangi bir zararı dokunabileceğini düşündükleri içeceklerin tüketilmesini hoş görmeyip üyelerine yasaklamışlardır. Ülkemizde, diğer dünya ülkeleri ile karşılaştırıldığında 1999 yılında faaliyetlerini arttıran Mormonların daha az üyeye sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır.