1901 Depreminde Erzurum Valisi Nazım Bey’in Afet Yönetim Stratejileri

Abstract

Bir deprem bölgesi olan Erzurum, geçmişten günümüze pek çok yer sarsıntısına şahit oldu. Bunlardan bazıları, hafif atlatılırken bazıları ise afetten felakete dönüştü. Bu makalede 8 Kasım 1901 tarihinde Erzurum’da meydana gelen deprem konusu ele alındı. Depremin merkez üssü, afetin boyutu, artçı sarsıntılar, halk arasında yaşanan korkular ile panik ve bunlardan kaynaklı krizin yönetim biçimi incelendi. Depremin şehrin sosyoekonomik yapısına etkisi ele alındı. Afet yönetimi ilkeleri ve teorilerinden bahsedilerek, söz konusu deprem örneğinde, teorinin pratiğe dönüşüm aşamaları üzerinde duruldu. Bu bağlamda Erzurum Valisi Nazım Bey’in edindiği tecrübeler ışığında afeti yönetme stratejileri değerlendirildi. Deprem anı ve sonrasında yaptığı faaliyetler, karar verme, yönetim ve ekonomik temelli teoriler çerçevesinde değerlendirildi. Depremzedelerin zor koşullar altında hayata tutunma çabaları hakkında bilgi verildi. Depremin eğitim, sağlık, mali ve askeri alanlara verdiği zararların boyutları ortaya konuldu. Devletin iyileştirme politikaları, felaketzedelere verdiği ekonomik destekler ile felaket sonrası hasar tespit çalışmaları, yardımların organizesi, imar ve inşa faaliyetlerinin durumu incelendi. Vali Nazım Bey’in kaynak tahsis yöntemleri değerlendirildi. Erzurum hapishanesinde çıkan kargaşanın yatıştırılma biçimi ve bu süreçte toplumsal barışın sürekliliği için alınan önlemler üzerinde duruldu. Gerek yardımların dağıtımı, gerek onarım ve inşa süreçlerinde, toplumsal sınıfların beklentileri dikkate alınarak yapılan uygulamalara değinildi. Depremde yararlılık gösterenlere verilen ödüller hakkında bilgi verildi. Nazım Bey, genel olarak bakıldığında afet anı ve sonrası süreçte afet ve kriz yönetiminde büyük bir başarı gösterdi. Daha çok günümüzde dikkat çekilen afet öncesi hazırlık aşamasına dair herhangi bir çalışması tespit edilemedi. Komutayı ele alışı, halkla doğrudan temas ve iletişimi, ilkyardım faaliyetleri, organizeli çalışma prensipleri onu afet yönetiminde başarılı kılan icraatlardı.