Bağımlılığa İlişkin Anlatılarda Annelik: Madde Bağımlısı Olan Bireylerin Anlam Dünyasında Annelik

Abstract

Bu çalışma; uyuşturucu madde bağımlısı olan bireylerin sosyal dünyayı anlamlandırma biçiminden, eylem ve etkileşim pratiklerinden yola çıkarak, bağımlılık ve aileye yönelik anlatılarda anneliğin nasıl yer aldığına odaklanmaktadır. Bağımlılığa yol açan faktörler içinde ailenin önemli bir yerde konumlanması, özellikle ebeveynlerin davranışlarının, ilişkilerinin, duygusal destek durumlarının ve bağımlılık geçmişlerinin bu süreç üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olması konuyu spesifik olarak tartışmayı gerekli kılmaktadır. Anneliğin hem kadınlık kimliğinin önemli bir belirleyeni olması hem de toplumsal yeniden üretim konusunda kurumsallaşan bir yapıya bürünmesi; aile içi ilişkilerin annenin rolleri, tutumları ve davranışları üzerinden tesis edilmesini de beraberinde getirmektedir. Anneliğin ideal standartlarının çizilmesi bunun üzerinden çocukların eylemlerinin sosyal olarak anlamlandırılmasını da yol açmaktadır. Bu bağlamda çalışma, kadınların anne veya bakım veren kimliklerinin ve buna bağlı olarak toplumun bu kimliklere ilişkin içselleştirilmiş algısının, bireylerin anlam dünyasına ve madde ile olan ilişkisini tanımlamaya nasıl etki ettiğini konu edinmektedir. Nitel araştırma tasarımdan ve yorumlayıcı gelenekten yola çıkan bu çalışmada denetimli serbestlik altında yükümlü olan 64 erkek katılımcı ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler yorumlayıcı betimsel metodoloji ile tematik bir şekilde kategorize edilerek yorumlanmıştır. Bağımlılığa giden süreçte ailenin rolünü vurgulayan anlatılar, “aile içi ilişkilere yönelik anlatılar ve bağımlılık deneyimi” temasında, annenin rolüne vurgu yapan anlatılar “aile ve annenin sorunsallaştırılan konumu” temasında ve son olarak anneden beklentilere, bağımlıkla baş etme ve gündelik hayatı organize etme biçiminde annenin rolüne yapılan vurgular ise “yaşamı yeniden tesis etme çabası ve annenin rolü” başlıklı temada tartışılmıştır.