ILGAR DAĞI PERİGLASYAL ŞEKİLLERİ ÜZERİNDE OLUŞMUŞ TOPRAKLARIN EROZYON DUYARLILIKLARININ BELİRLENMESİ VE YAPAY SİNİR AĞI (YPA) İLE TAHMİN EDİLMESİ

Abstract

Periglasyal şekiller, geçmiş dönem iklim koşullarına bağlı olarak gelişen ve günümüz iklim koşulları altında da devinim gösteren oluşumlardır. Bu şekiller, Dünya’nın yüksek enlemlerinin yanı sıra alçak enlemlerinin yüksek dağlık alanlarında da yayılış göstermektedir. Kuzeydoğu Anadolu’da, Küçük Kafkaslar (4090 m) üzerinde yer alan Ilgar Dağı (2918 m)’da söz konusu periglasyal şekillerin dağılış gösterdiği önemli noktalar arasındadır. Tipik bir volkan konisi görünümünde olan Ilgar Dağı’nın jeolojisini, temelde Üst Miosen ve Alt Pliosen yaşlı bazalt, tüf ve aglomera oluştururken, zirveler bölümünü ise Pleistosen yaşlı andezitler meydana getirmektedir. Ilgar Dağı’nın Öküzkoku ve Mısıkan adlı parazit konilerinin yamaçlarında girland, çember ve taş kümelerinden oluşan periglasyal şekiller görülmektedir. Bu çalışmada, (1) Ilgar Dağı periglasyal şekilleri üzerinde gelişen toprakların fiziko-kimyasal özelliklerinin belirlenmesi ve (2) bazı erozyon duyarlılık parametrelerinin (Strüktür stabilite indeksi-SSI, dispersiyon oranı-DO ve kabuk oluşumu-CF) tahmin edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla sahadan alınan 25 adet örneklem verisi analiz edilerek toprakların fiziko-kimyasal özellikleri saptanmıştır. Söz konusu toprak özellikleri girdi olarak kullanılarak, erozyon duyarlılık parametreleri (CF, DO, SSI) yapay sinir ağı (YSA) ile tahmin edilmiştir. Bulgular, toprakların organik madde içeriklerinin yüksek olması, topraklarda kabuk oluşumuna dolayısıyla da fiziksel bozunumun oldukça düşük düzeylerde kalmasına neden olurken; kum oranının yüksek olmasının ise SSI ve DO değerinin de yüksek olmasına neden olduğu görülmüştür. Ayrıca YSA ile tahmin edilen yüksek erodobilite faktörü % 82 ile CF olmuştur.