Investigation of Morphotectonic Features in Drainage Basins by Geomorphic Analysis: The Example of Delibekirli (Hatay/Kırıkhan) Basin

Abstract

Bu çalışmada temel amaç Anadolu’nun güneyinde, Amanos Dağları’ nın orta kesiminde (Orta Amanoslar) yer alan Delibekirli Havzası’nın morfotektonik özellikleri jeomorfik indislerle açıklamaktır. Delibekirli Havzası ve yakın çevresi, tektonik açıdan Ölü Deniz Fayı, Karasu Fayı ve Kıbrıs-Antakya Transform Fayı’nın karşılaştığı bölgeye yakın bir konumdadır. Ortalama eğim değeri 20,1° olan havzanın en yüksek noktası Amanoslar’da yer alan Daz Tepesi (1795 m)’dir. Kırıkhan Meteoroloji İstasyonu verilerine göre havzanın ortalama sıcaklık değeri 21,1 °C; yıllık yağış miktarı 579 mm; yıllık ortalama rüzgar hızı 1.5 m/sn ‘dir. Çalışmanın amacı kapsamında, akarsuyun hem aşındırma gücünü hem de aşındırdığı malzemelerin taşıma gücünü tespit için geliştirilen SL (Akarsu uzunluk-Boy Gradyan İndisi) indisi; sahanın jeomorfolojik gelişim evrelerinin belirlenmesi ve yorumlanmasında kullanılan Hc (Hipsometrik Eğri) ve Hi (Hipsometrik İntegral); sahanın morfolojik açıdan gençlik evresine yaklaşıp yaklaşmadığını anlamak için Vf (Vadi taban uzunluğu-Yükseklik Oranı) indisi; yerşekillerini faylar ile ilişkisini sayısal bir şekilde ortaya çıkarmaya yarayan Smf (Dağönü Sinüsitesi) indisi; sahanın yapısal unsur deformasyonlarını belirlemek ve tektonik yapıyı anlayabilmek için çizgisellik analizi; aktif tektonik deformasyonun şiddeti ve yönünü anlayabilmek için ise T (Topoğrafik Simetri) ve Af (Asimetri Faktörü) uygulanmıştır. Farklı litolojik birimlerden oluşan çalışma sahasının jeomorfolojik gelişimi tektonik hareketler, iklim, karstlaşma ve akarsu aşındırmasının etkisi altında sürdürmektedir. Havzadaki çizgisellikler tektonik yapı tarafından denetlenmektedir. Tektonik süreçler aktif olarak etkinliklerini sürdürüp sahayı yükseltmeye (uplift) devam ederken diğer yandan flüvyal süreçlerin de etkinliklerini sürdürdüğü ve tektonik aktiviteden etkilendiği anlaşılmaktadır. Yükselen sahada akarsuların yataklarını derine doğru kazıdığı, sahasının tektonik manada çarpıldığı ve ana akarsu kolunun, akış istikametine göre sol yönlü olduğu (tilt) sonucuna varılmıştır. Yine akarsu ötelenmeleri ve çizgisellikler sahaya sol yönlü oblik fayların yerleştiğini göstermektedir.