Dağlık Frigya’da Anıt Şekillerden Yapıldak Asar Kalesi (Seyitgazi-Eskişehir) Jeositi

Abstract

ÖZET Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illerini de içine alan Dağlık Frigya Bölgesi’nde, anıt yer şekillerinden birisi olan Yapıldak Asar Kale, ignimbiritler üzerindeki ilginç yer şekilleri ve antropojenik değerleri ile eşine az rastlanır önemli bir turizm destinasyonudur. Miyosen volkanizmasının ürünü ve sütunlu riyodasitik ignimbiritlerin çatlak kontrollü diferansiyel ayrışma ve erozyonu, görsel değeri çok yüksek karakteristik yer şekillerini meydana getirmiştir. Ayrıca, Frig, Roma, Bizans uygarlıklarına ait jeoarkeolojik eserleri bünyesinde barındıran ignimbirit kayalıkları geçmişte kale ve yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Asar Kalesi çalışmasında ignimbirit üzerinde gelişen kale tepeler, sütun yapıları, koridorlar, depresyonlar, kaide kayalar, oluklar, tafoni ve bal peteği yapıları, gnammalar gibi doğal yer şekilleri ortaya konulmuş ve antropojenik kaynaklı kale, anıtsal kaya mezarları, sarnıçlardan oluşan jeoarkeolojik eserler birlikte incelenmiştir. Bu gözlemlerimize göre, Yapıldak Asar Kalesi ve kayalıkları eğitsel, bilimsel, estetik, kültürel değerlere sahip eşsiz yer şekilleri ile jeomorfosit niteliği taşımaktadır. Araştırma sahasının içerisinde yer aldığı Dağlık Frigya Bölgesi, farklı uygarlıklara ait izlerin en iyi görüldüğü yerlerden biridir ve turizm açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Bölgenin arkeolojik ve tarihi değerlerine yönelik çalışmalar bulunmakla birlikte, bu değerlerin geliştiği yer şekillerine yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır. İgnimbiritler içerisinde gelişen özgün jeomorfolojik şekillere ait çalışmaların sayısı Dünya literatüründe de oldukça sınırlıdır. Bu çalışmada, ignimbirit topografyasında jeomorfoturizm açısından önem taşıyan doğal miras niteliğindeki yer şekillerinin tespiti, tanıtımı, oluşum özelliklerinin ortaya konulması ve bunlar üzerindeki jeoarkeolojik eserlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. İnsan ve doğal süreçlerle yoğun tahrip edilen bu alanların bilimsel tanıtımı doğayı koruma bilincini geliştirecektir. İgnimbirit topoğrafyasını oluşturan jeomorfolojik anıt şekillerin ve kültürel izlerin tanıtımı, Dağlık Frigya Bölgesinin tanıtımına ve aynı zamanda bölge içerisinde kırsal kalkınmaya katkı sağlayacaktır.