Fransız Şarkiyat Kurumu Inalco’daki Türkçe Dil Eğitiminin Arka Planı ve Türkoloji Çalışmaları

Abstract

Türk dili, Balkanlar’dan Çin’e kadar çok geniş bir alana dağılmış, akraba diller ile birlikte milyonlarca insanın konuşma ve yazı dilidir. Uray-Altay dil ailesinin Altay koluna mensup olan Türkçe, geniş bir alanda kullanıldığından, temel itibarıyla Doğu ve Batı Türkçesi şeklinde tasnife tutulur. Günümüzde kullanılan Türkiye Türkçesi tarihsel hattı içerisinde bu tasnifin Batı tarafına aidiyet taşımaktadır ve tarihsel macerasında Selçuklu siyasasını temsilen Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Devlet-i Âliye geleneği içerisinde Arapça ve Farsça ile biçimlenen Osmanlı Türkçesi, nihayetinde Batılılaşma tesiriyle Modern Türkçe oluşmuştur. Dilde sadeleşme ve yenilik amacıyla II. Meşrutiyetten itibaren bu yeni versiyon kullanılsa da dilin Batı’ya etkisi Osmanlı dönemine denk düşer. Osmanlının cihan devleti, Türkçe’nin de hâkim dil olduğu bu dönemde İngiliz ve İspanyol rekabetiyle mücadele eden Fransa, Avrupa’da nüfuzunu artırmak ve ticaret yollarını kontrol altında tutmak amacıyla yeni ittifaklar ve stratejiler arayışındaydı. Ülkesini daha ileriye taşıma niyetinde olan I. François (ö. 954/1547), 16. yüzyılda çağdaşı Kanuni Sultan Süleyman’la (ö. 974/1566) ilk diplomatik ilişkiyi başlattı. Bu ilişki ağının 17. yüzyılda hızlanarak devam etmesi üzerine Fransız yetkililer Türk kültürünü ve dilini daha yakından tanımak istediler. İki ülke arasında gelişen bu olumlu atmosfer, Fransa’da Türkçe dil eğitiminin başlamasını da beraberinde getirdi. Fransız devlet adamları 16. yüzyıldan itibaren başta Osmanlı olmak üzere Doğu dillerinde uzmanlaşmış diplomat, tercüman ve öğretmen yetiştirme işini gündemlerine aldıklarında birçok kanun teklifini yürürlüğe koydular ve dil okullarının açılmasını hızlandırdılar. Bu okullar içerisinde kuruluşu 17. yüzyıla kadar giden Inalco’nun yeri ve ciddiyeti farklıdır. Kapsamlı bir dil okulu ve Şarkiyat Kurumu olan bu okulda Türkçe dil eğitiminin başlaması, Türk kürsüsünün tarihi serüveni, Türkçe dersi veren eğitmenlerin niteliği ve burada üretilen Türkçe eserlerin özelliği bir araştırma konusu olmayı hak etmektedir. Böylesi bir araştırma günümüz Türkçe eğitimine de katkı sağlayacaktır ve aynı zamanda dil üzerinden din ve kültüre müdahalenin nasıl yapıldığını aydınlatacaktır. Türkoloji sahasına giren konuları aydınlatmayı hedefleyen bu çalışmada Inalco’da yapılan araştırma ve izlenimlerimizin yanı sıra nitel araştırma yöntemleri kullanılarak cevabı beklenen sorular ve problemler üzerinde durulacaktır.