Müzelerde Dijitalleşme: Sanal Müzeler

Abstract

Amaç ve Önem: Bu araştırmanın amacı turist rehberliği mesleğinde özellikle son yıllarda dijitalleşmeyle beraber önem kazanan, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı sanal müzelerin web sitelerini karşılaştırmalı olarak doküman incelemesi tekniği ile değerlendirerek sundukları olanakları irdelemektir. Yöntem: Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kapsamında yer alan doküman incelemesi tekniğinden yararlanılarak sanal müzeler incelenmiştir. Bu kapsamda literatür taraması yapılarak konuyla ilgili olan çalışmalara ulaşılmıştır. Çalışma grubu/örneklem olarak T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı sayfasında yer alan tüm sanal müzeler dahil edilmiştir. Sanal müzelerin web sayfalarının ve sanal turların incelenmesi sonrası elde edilen veriler yorumlanmıştır. Bulgular: İkincil kaynaklardan elde edilen verilere göre yaklaşık 12 milyon ziyaretçi sanal müzeleri ziyaret etmiş bunun yanı sıra hem 3D uygulama ile gezinme imkanı hem de antik kent sunumları yapılmıştır. Çalışmada 3 ana tema çıkarılmış bunlar sanal müzelerin özel ve bölgesel konulara yönelik olması, genel dünya tarihi ve Türkiye tarihi konulu olduğu şeklinde özetlenebilir. Ayrıca bu temalar içerisinde çoğunlukla özel ve bölgesel konuların yer aldığı sanal müzelerin sayıca fazla olduğu devamında ise kronolojik düzende genel tarih ve Türkiye tarihini konu alan müzelerin ağırlıkta olduğu belirlenmiştir. Sanal müzelerdeki ziyaretçi sayılarına bakıldığında yaklaşık 3 buçuk milyon ile en fazla Göbeklitepe’nin ilk sıralarda yer aldığı, devamında 2 buçuk milyon ile Kurtuluş Savaşı müzesinin bulunduğu bunun yanı sıra yaklaşık olarak 1 buçuk milyon ile Efes müzesinin yer aldığı anlaşılmaktadır. Sanal müzelerin çekimlerinde ortaya konulan tasarımların incelendiği bulgudan elde edilen sonuçlar arasında ise müzelerin çoğunlukla giriş bölümlerini çekime dahil ettiği ve bazılarının bahçe, teras gibi kısımları da eklediği anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra Assos müzesi ve Göreme Ihlara Vadisi gibi açık alandaki alanları çeken sanal müzelerin doğa içinde yürüyüş ve antik kent ile beraber deniz manzarasını da dahil ettiği bu kapsamda doğa ile bütünleşmiş bir sanat algısı yaratılmak istendiği söylenebilir. Sanal müzelerin kuruluş yılları incelendiğinde müzelerin ilgili sitelerinden güncel bilgilere ulaşılmıştır. Bu noktada Polis müzesi 2021 yılında, İstanbul Havalimanı müzesi 2020 yılında, Şanlıurfa müzesi 2015 yılında, Çanakkale Destinasyonu Tanıtım merkezi 2012 yılında, Gaziantep Zeugma müzesi 2011, İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji müzesi 2008 yılında, Çanakkale Troya 2003, Samsun Gazi müzesi 1998 yılında, Bayburt Kenan Yavuz Etnografya müzesi 1996 yılında açılmıştır. Özgünlük/Bilimsel katkı: Literatürde rehberlik ve sanal müzelerle ilgili çalışmalar bulunmasına karşın sanal müzelerin özelliklerine dair karşılaştırmalı incelemeye yönelik çalışmaya rastlanmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmanın alanda ilk olması ve literatüre katkı sunması amaçlanmaktadır. Sınırlılıklar: Çalışmada yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı sayfasında yer alan sanal müzeler incelenmiş olup bu kapsamda diğer müzeler çalışmaya dahil edilmemiş ve zaman açısından birtakım sınırlılıklar bulunmaktadır.