Türkiye'de Sofralık Zeytin Fiyatlarındaki Dalgalanmalar: ARIMA-GARCH Yaklaşımıyla Volatilite Araştırması

Abstract

Bu çalışmada, Ocak 2008-Aralık 2022 döneminde Türkiye'de sofralık zeytin fiyatlarının volatilitesini analiz etmek amacıyla ARIMA-GARCH modeli kullanılmıştır. Çalışma zeytin piyasasının volatilite dinamiklerini derinlemesine anlamayı ve piyasa katılımcıları için stratejik yaklaşımlar geliştirmeyi hedeflemektedir. ARIMA modeli, finans ve ekonomi literatüründe zaman serilerinin ortalama yapısının tahmin edilmesi için, GARCH modeli ise volatilitenin tahmin edilmesi için sıkça başvurulan metotlardır. Bu iki modelin entegrasyonu hem ortalama hem de volatilitenin kapsamlı bir analizini sağlamaktadır. Analiz sürecinde farklı volatilite modelleme teknikleri kullanılarak optimal model, Akaike (AIC), Schwarz (SIC) Bilgi Kriterleri ve Log likelihood değeri ile belirlenmiştir. Seçilen modelin performansı, gerçekleşen volatilite değerleriyle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre, zeytin fiyatlarında belirgin bir düzeltme eğilimi gözlemlenmiş, bu da piyasa katılımcılarının fiyat hareketlerine hızla tepki verdiğini göstermiştir. Diğer taraftan zeytin piyasasında volatilitenin uzun süre devam edebileceği ve fiyat şoklarının uzun vadeli etkiler yaratabileceği belirlenmiştir. Kısa dönem tahminlerinde (3 ve 6 aylık), tahmin süresine bağlı olarak hata oranlarının arttığı, 1-2 aylık tahmin ufkunda modelin güvenilir sonuçlar verdiği saptanmıştır. Sonuçlara göre 9 aylık dönemde 2 aylık tahminler, orta vadeli planlamalar için güvenilir sonuçlar sunmuştur. 12 aylık tahminlerde ise, modelin uzun vadeli planlamalar için istikrarlı sonuçlar sağladığı belirlenmiştir.