Serbest Bölgelerin Yer Seçimini Etkileyen Dinamiklerin Belirlenmesi: Mersin Serbest Bölgesi Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Dünya ülkelerinin dış ticaret işlemlerinin büyük bir çoğunluğu, bugün sayıları 3500’ ün üzerinde olan serbest bölgeler aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Modern anlamda kurulan ilk serbest bölgenin başarıya ulaşması ile serbest bölgeler dünya genelinde yaygınlık kazanmıştır. Geri kalmış bölgelerin kalkınmasında aracı olması beklenen ve yeni ekonomik üsler olarak nitelendirilen bu alanların giderek artan popülerliklerinin akademi alanında da yansımaları görülmüş; farklı kapsam ve bakış açılarıyla bu bölgeleri inceleyen birçok çalışma tamamlanmıştır. Ancak gerçekleştirilen çalışmalara bakıldığında bu alanların yer seçim sürecini etkileyen kriterler üzerine yeterince yoğunlaşılmadığı; literatürün kısıtlı kaldığı görülmüştür. Bu çalışma ile serbest bölgelerin yer seçimlerinin hangi kriterlere dayanılarak yapıldığı, kriterlerin öncelik durumlarının bölgelere ya da ülkelere göre değişim gösterip göstermediği ve literatürden elde edilen kriterlerin mevcut uygulamalara ne ölçüde yansıdığı incelenmektedir. Çalışma kapsamında Çin, Güney Kore, ABD başta olmak üzere çeşitli dünya ülkelerinde kurulan bölgeler, kurulu bölgelerin yer seçim sürecini araştıran çalışmalar ile Dünya Bankası, OECD ve UNCTAD gibi kurumların yayınladığı raporlar detaylı olarak incelenmiş; yer seçim sürecini yönlendiren 8 ana kriter ile nitel, nicel nitelikte bir dizi alt kritere ulaşılmıştır. Elde edilen kriterlere göre Türkiye’de kurulmuş ilk serbest bölge olan Mersin Serbest Bölgesi özelinde değerlendirmelerde bulunulmuş ve sonuç olarak bölgenin tespit edilen kriterlerin pek çoğunda avantaja sahip olduğu kanısına varılmıştır.