Basel Çevre Rejiminin Gelişimi ve Türkiye’nin Rejime Uyum Politikalarının İncelenmesi

Abstract

Afrika ülkelerinin 1980’li yıllarda atık yığını haline gelmesiyle tehlikeli atıklar, uluslararası kamuoyu gündeminin bir parçası olmaya başlamıştır. Birleşmiş Milletler (BM) tehlikeli atıkların taşınmasını gündemine almış, OECD ülkeleri birtakım düzenlemeler yapmış ve nihayet 1989 yılında konuyla ilgili Basel’de bir uluslararası konferans yapılmıştır. Bu çalışmada, tehlikeli atıklar sorununun doğasına odaklanılarak, devletlerin neden uluslararası iş birliğine yöneldiği sorusu ele alınmaktadır. Bu bağlamda, devletlerin ilgili çevresel sorunu yöneten Basel rejimine uyum sağlama süreçleri incelenmektedir. Çalışmanın argümanı, devletler belli sorun alanlarına yönelik yaptıkları müzakerelerde uluslararası hukuka dayanan, uluslararası olarak kabul görmüş kurallar, normlar, prensipler ve mekanizmalar oluşturarak ve karşılıklı bağımlı çıkarları gözeterek problemleri bertaraf etmektedir. Bu argümanın açıklanmasında kullanılacak olan rejim teorileri ve liberal kurumsalcılık yaklaşımı çalışmanın giriş bölümünden sonra yer almaktadır. İzleyen bölümde, Basel çevre rejiminin gelişimi sözleşme-protokol yöntemiyle incelenmektedir. Son bölümde, tehlikeli atıklar sorununa maruz kalan devletlerden olan Türkiye’nin mevzuatını ve uygulamalarını nasıl düzenlediği ele alınmaktadır. Argümanı test eden vaka olarak Türkiye’nin tehlikeli atık çevre sorunuyla ilgili uluslararası iş birliğine yönelmesi, mevzuatını Basel rejimiyle uyumlaştırması incelenmektedir. Özellikle Avrupa Birliği (AB) üyeliği sürecinde çevre fasıllarının açılmasıyla Türkiye’nin ilgili mevzuatını uyarlaması, izleme, depolama, geri dönüşüm ve bertaraf kapasitesini artırması dikkat çekmektedir. Türkiye’nin çevre politikaları ve özellikle Basel çevre rejimine uyumu, tehlikeli atık yönetiminin kurumsallaşması ve AB’yle uyumlaştırması; Kalkınma Planları, Avrupa Komisyonu İlerleme Raporları, Resmî Gazetede yayımlanan mevzuat, ilgili Bakanlık resmi internet sayfaları, raporları ve eylem planları evraklarıyla incelenmektedir.