Sensory Processing Sensitivity as a trait of temperament - evolutionary, socio-cultural, biological context and relation to mental disorders

Abstract

W artykule przedstawiono cechę Wrażliwości Przetwarzania Sensorycznego (Sensory Processing Sensitivity, SPS), jej charakterystykę, narzędzie oceny oraz związek z zaburzeniami psychicznymi na podstawie analizy piśmiennictwa dotyczącego SPS od 1997 roku. Przedstawiono przegląd badań dotyczących SPS w kilku istotnych kontekstach: ewolucyjnym/adaptacyjnym, społeczno-kulturowym, temperamentalnym/osobowościowy oraz biologicznym, uwzględniając wpływ czynników genetycznych oraz aktywności poszczególnych obszarów ośrodkowego układu nerwowego, związanych z przetwarzaniem bodźców emocjonalnych i poznawczych. Wysoka Wrażliwość Przetwarzania Sensorycznego jest cechą wrodzoną, uwarunkowaną biologicznie i modulującą procesy rozwojowe, występującą u 20-35% populacji ogólnej niezależnie od płci. Charakteryzuje się głębszym przetwarzaniem bodźców, łatwością przestymulowania, silnymi reakcjami emocjonalnymi i więziami empatycznymi oraz wyczuleniem na subtelności w otaczającym świecie. Nie jest tożsama z introwersją, ani neurotyzmem, choć wykazuje do nich pewne podobieństwa. SPS może wiązać się z podatnością do rozwoju szerokiego spektrum objawów i zaburzeń psychicznych, m.in. zaburzeń depresyjnych i lękowych, fobii społecznej, aleksytymii, wypalenia zawodowego oraz zaburzeń internalizacyjnych i eksternalizacyjnych oraz mutyzmu wybiórczego u dzieci.