Borderlines of psychosis – nosological propositions of Polish psychiatrists of the interwar period

Abstract

Celem pracy jest przedstawienie zaproponowanych przez polskich psychiatrów dwudziestolecia międzywojennego kategorii nozologicznych odnoszących się do przypadków pogranicza psychozy z innymi jednostkami nozologicznymi, na tle rozwoju kategorii borderline w Stanach Zjednoczonych. Materiał badawczy zgromadzono dokonując przeglądu literatury. Przegląd źródeł pierwotnych obejmował polskie czasopisma psychiatryczne wydawane w okresie dwudziestolecia międzywojennego, podręczniki psychiatrii oraz monografie psychiatryczne. Materiał uzyskany ze źródeł pierwotnych został uzupełniony o informacje pochodzące ze źródeł wtórnych: wybranych publikacji dotyczących historii polskiej psychiatrii oraz historii kategorii borderline na świecie. W polskiej psychiatrii dwudziestolecia międzywojennego, kategorie nozologiczne odnoszące się do przypadków z pogranicza psychoz i nerwic zostały zaproponowane przez Adama Wizla, Maurycego Bornsztajna, Jana Nelkena i Władysława Mateckiego. Wizel przedstawił kategorię "schizofrenii niedorozwiniętej", Bornsztajn zaproponował kategorie aż dwie oryginalne kategorie: "schizothymia reactiva" oraz "schizofrenia hipochondryczna somatopsychiczna)". Nelken opisał kategorię "łagodnej schizofrenii", zaproponowaną przez moskiewską szkołę psychiatryczną Rosensteina. Matecki przedstawił kategorię "schizofrenii nerwicopodobnej (rzekomonerwicowej)". Julian Dretler, który badał problem pogranicza schizofrenii i psychozy maniakalno-depresyjnej, ukuł kategorię "psychozy mieszanej". Rozwój kategorii nozologicznych związanych z pograniczem psychozy w polskiej psychiatrii dwudziestolecia międzywojennego był próbą odpowiedzi na problemy związane z obecnymi w europejskiej psychiatrii tego okresu kategoriami schizoidu czy schizofrenii latentnej Bleulera. Zainteresowanie tym zagadnieniem w rodzimym środowisku psychiatrycznym wyprzedziło w czasie amerykańską debatę dotyczącą kategorii borderline, która rozpoczęła się dopiero po roku 1938. Podobnie jak w środowisku amerykańskim, wielu polskich psychiatrów zainteresowanych zagadnieniem kategorii pogranicznych było inspirowanych psychoanalizą. II wojna światowa i okres Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej doprowadziły do zapomnienia przestawionych kategorii, które ostatecznie nie wywarły znaczącego wpływu na rozwój psychiatrycznej nozologii.