Sixty years of recurrence prevention in mood disorders

Abstract

W bieżącym roku przypada sześćdziesiąta rocznica artykułu brytyjskiego psychiatry Geoffreya Hartigana, w którym po raz pierwszy udokumentowano możliwość profilaktyki nawrotów chorób afektywnych za pomocą stosowania soli litu. Obecnie przedstawiona zostanie historia profilaktyki nawrotów chorób afektywnych na świecie i w Polsce, dotycząca zarówno soli litu, jak również innych leków normotymicznych. Dla weryfikacji profilaktycznego działania litu największe zasługi w latach 1960-1970 ponieśli badacze duńscy, Mogens Schou i Poul Baastrup. W naszym kraju pierwsza praca na temat profilaktycznego działania litu ukazała się już w 1971 roku. W latach 1970-tych badacze francuscy wykazali profilaktyczne działanie amidu kwasu walproinowego, a psychiatrzy japońscy – karbamazepiny. W latach 1980-tych badania nad amidem kwasu walproinowego prowadzono w II Klinice Psychiatrycznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii pod przewodnictwem prof. Pużynskiego. Od połowy lat 1990-tych mamy do czynienia z II generacją leków normotymicznych, obejmującą niektóre atypowe leki przeciwpsychotyczne (klozapina, olanzapina, kwetiapina, aripiprazol, risperidon) oraz lek przeciwpadaczkowy, lamotrigina, co do których uzyskano dowody na działanie profilaktyczne w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Badania nad stosowaniem litu doprowadziły do identyfikacji czynników klinicznych związanych ze skutecznością profilaktycznej oraz efektu antysuicydalnego, przeciwwirusowego i neuroprotekcyjnego tego leku. Z perspektywy 60 lat po artykule Geoffreya Hartigana wydaje się, że jego pionierska koncepcja odnośnie możliwości wpływu farmakoterapii na przebieg chorób afektywnych została w pełni potwierdzona. Aktualne polskie zalecenia dotyczące farmakologicznej profilaktyki chorób afektywnych zostały przedstawione w „Standardach leczenia niektórych zaburzeń psychicznych” oraz podręczniku „Psychofarmakologia kliniczna”. Obie te pozycje zostały wydane w 2022 roku.