TEK EBEVEYN ANNELERİN KÖK AİLE İLİŞKİLERİ

Abstract

ÖZ Türkiye’de bir sosyal kurum olarak ailenin tarihsel gelişiminde ve değişimde belirleyici olan dinamiklerin başında siyasi ve sosyal değişimler gelmektedir. Küresel ölçekte de ailenin biçimi, büyük aile olarak tanımlanan geleneksel aile modelinden çekirdek ve tek ebeveynli aile modeline doğru evrilirken; kök aile ve çocukların ilişkilerini ve bağlarını bir arada tutan değerler de değişmiştir. Artık kuşaklar arası birlikte yaşama duygusu azalırken, kök ailenin işlevi ve önemi de değişime uğramıştır. Kök ailedeki bu değişim, geçen yüzyıldan bu yana kişilerin gündelik yaşamlarında giderek daha belirleyici hale gelerek siyasi, sosyal ve iktisadi ilişkiler üzerinde de etkili olmuştur. Burada devletin ve toplumun sosyal destek mekanizmaları ile aile biçimi arasında gerilimli ve içsel bir ilişkinin kurulduğu ve farklı ilişkilenme biçimlerini ürettiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmanın amacı, düşük sosyo-ekonomik kaynaklara sahip tek ebeveyn anneler olarak ifade edilen kişilerin sosyal destek kaynaklarından biri olan kök aile ilişkilerini değerlendirmektir. Araştırmanın saha çalışması, İstanbul ilinde farklı sosyo-demografik ve kültürel özelliklere sahip semtlerde yaşayan 20 tek ebeveyn anneyle yapılmıştır. Nitel araştırma deseniyle planlanmış olan çalışmanın görüşme verileri MAXQDA 2022 programı ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre; tek ebeveyn annelerin boşanma sürecinde kök ailelerinden destek beklentileri olmuştur. Ancak kök ailelerin kökleşmiş iletişim örüntüleri, değerleri, öncelikleri ve toplumsal cinsiyet algılarına göre çocuklarına, yani tek ebeveyn annelere destek olma(ma) süreçleri değişkenlik göstermiştir. Tek ebeveyn annelerin kök aile bağlarında yaşanan değişim ve dönüşüm “mecburi aileler”, “can simidi aileler” ve “güvenilir aileler” başlıkları altında tartışılmıştır.