Reshoring As A New Direction In Foreign Direct Investments

Abstract

Bu çalışma son yıllarda bir firma stratejisi olarak giderek önem kazandığı ve yaygınlaştığı görülen reshoring (üretim yerinin yeniden konumlandırılması) konusuna odaklanır. Bu doğrultuda çalışmanın temel amacı dünya ölçeğinde reshoring meselesini analiz etmek ve böylece sermayenin yeni dönemde yatırım yeri tercihine dair taleplerinin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Çalışma iki bölümden oluşur. Birinci bölümde reshoring olgusu kavramsal düzeyde ele alınmış ve doğrudan yabancı sermaye yatırım teorileri içindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, reshoring’in teorik altyapısının oluşturulmasında Dunning’in eklektik paradigma yaklaşımı mevcut teoriler arasında en uygun ve kapsamlı bir yol gösterici niteliğe sahip olduğu görülmüştür. İkinci bölüm ise dünyadaki reshoring olaylarına ait bulguların toplanması ve analizinden oluşur. Reshoring faaliyetlerinin kaydedildiği bir veri tabanı olmadığı için farklı ülkelerde konuyla ilgili yapılan farklı ampirik çalışmalar incelenmiş ve firmaların reshoring yapma motivasyonları ortaya konulmuştur. Reshoring yapan firmaların beyanlarına göre reshoring kararına götüren motivasyonlar içsel (veya çekici) ve dışsal (veya itici) faktörler olarak ikiye ayrılabilir. Çekici faktörler (pull factors) ana ülkede (veya yakın coğrafyada) görülen olumlu koşullardan oluşurken, dışsal faktörler (push factors) ise zaman içinde offshoring ülkesinde yaşanılan olumsuzlardan oluşur. Otomasyon/robotizasyon, nitelikli işgücünün varlığı, gelişmiş altyapı, yüksek verimlilik, üretim yeri (made in) etkisi gibi faktörler firmalar için ana ülkedeki çekici faktörlerdir. Bununla beraber kalite ile ilgili yaşanan sorunlar, nakliye, teslimat, envanter gibi mesafe ile ilgili konular, imaj kaygısı, yükselen ücretler, fikri mülkiyet riski, politik istikrarsızlık, kur riski gibi offshoring ülkesine özgü konular olumsuz faktörler sıralamasında önemli olarak belirtilmiştir. Dolayısıyla elde edilen ampirik kanıtlara dayanarak çok çeşitli reshoring motivasyonlarına ulaşılmıştır.