Szanse i zagrożenia dla polskiej prezydencji w Unii Europejskiej w świetle doświadczeń prezydencji francuskiej

Abstract

Polska prezydencja Unii Europejskiej rozbudziła wiele ambicji i oczekiwań społeczeństwa, które upatruje w niej szans na wykreowanie pozytywnego wizerunku oraz wypromowanie Polski jako kraju nowoczesnego, dynamicznego, zaangażowanego w sprawy integracji europejskiej i aktywnie uczestniczącego w rozwiązywaniu aktualnych problemów wspólnoty europejskiej. Niektórzy są wręcz przekonani, że prezydencja ta wzmocni pozycję Polski w UE i na świecie. Patrząc z perspektywy doświadczeń prezydencji francuskiej, która osiągnęła na tym polu wiele sukcesów, autor podjął próbę oceny szans i zagrożeń dla polskiej prezydencji, poddając krytycznej analizie uwarunkowania zewnętrzne, przyjęte priorytety oraz sam proces jej przygotowywania. Przedstawione zostały również propozycje uzupełniające priorytety polskiej prezydencji, a także niektóre pilne problemy do rozwiązania w czasie prezydencji, wynikające z wyzwań, przed jakimi stoi dziś Unia Europejska i Polska, w tym zwłaszcza w zakresie wspólnej polityki rolnej, polityki spójności oraz konkurencyjności terytorialnej, gospodarczej i społecznej. Dotychczasowa Wspólna Polityka Rolna wykazuje coraz więcej niedoskonałości i coraz bardziej oddala się od realizacji celów, dla których była pierwotnie utworzona. Obecne dopłaty bezpośrednie dla rolników w poszczególnych krajach członkowskich są zbyt zróżnicowane i dyskryminują rolników w krajach nowych członków UE, w tym zwłaszcza w Polsce, zniekształcając przyjęte zasady konkurencyjności. Niedostatecznie jest również realizowana europejska polityka spójności. Mimo absorpcji dużych nakładów finansowych uwidacznia się pogłębianie nierówności społecznej, gospodarczej i terytorialnej w poszczególnych regionach i krajach członkowskich UE. W unijnym budżecie programowanym na lata 2014–2020 przewiduje się znaczne zwiększenie nakładów na budowanie konkurencyjności kosztem spójności w grupie regionów konwergencji, co nie będzie sprzyjać rozwijaniu zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego w UE, w tym zwłaszcza w Polsce. Polska nie wykorzystuje należycie dotacji unijnych przeznaczonych na B+R i jest w tym obszarze płatnikiem netto budżetu europejskiego. Utrwalanie się tych tendencji, zwłaszcza w warunkach ciągłego odpływu za granicę wysoko kwalifikowanego kapitału ludzkiego stanowi olbrzymie zagrożenie dla budowania nowoczesnej, innowacyjnej gospodarki w Polsce, dyskwalifikując nas na długi czas w rankingach innowacyjności i konkurencyjności europejskiej i światowej. Te i inne zagrożenia dla gospodarki polskiej i europejskiej, w kontekście pogłębiającego się kryzysu monetarnego i gospodarczego powinny stanowić zasadnicze wyzwania dla polskiej prezydencji. Tymczasem przyjęty program prezydencji jest pod tym względem zbyt płytki i mało ambitny. Istnieją obawy, że polska prezydencja nie spełni oczekiwań społecznych.