ASUR SEFER GÜZERGÂHI ÜZERİNDE BULUNAN DİCLE TÜNELİ-BIRKLEYN MAĞARALARININ DİNİ AÇIDAN ÖNEMİ

Abstract

Asur Krallığı; Orta ve Yeni Asur dönemlerinde, Ön Asya’da farklı güzergâhlar kullanarak uzak bölgelere yönelik iktisadi/ekonomi amaçlı askeri seferler düzenlemiştir. Bu askeri seferler, Asur Devleti’nin askeri ve siyasi gücünün pekişmesine ve daha sonra yapılacak seferler için de yeni olanakların oluşmasına katkıda bulunmuştur. Asur askeri sefer güzergâhlarının seçiminde belirleyici olan faktörler çeşitlilik göstermekle birlikte; krallığı tehdit eden unsurların bulunduğu güçlerin egemenlik alanları, coğrafi koşulların uygun olduğu geçitler, ordunun barınma ve beslenme ihtiyaçlarını karşılayacak uygun ortamların varlığı gibi unsurlar rotaların belirlenmesinde etkili olmuştur. Asur Krallığı’nı Doğu Anadolu’ya Toros Dağları üzerinden ulaştıran en önemli geçitlerden biri Dicle Tüneli-Bırkleyn Mağaraları’nın bulunduğu bölgeden geçmektedir. Bu çalışma, günümüz Bingöl/Genç-Diyarbakır kara yolu üzerinde bulunan Dicle Tüneli-Bırkleyn Mağaraları’nın Asur inanç sistemi açısından incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışmada, Asur kronikleri temel referans kabul edilerek Dicle Nehri'nin kaynaklarından biri olan Dibni Çayı/Bırkleyn Mağarası çevresindeki taş duvarlara işlenen kabartma ve metinlerin inançsal temelleri araştırılmıştır. Aynı zamanda kabartma ve yazıtlar incelenerek Asur krallarının suyun kutsallığına yönelik inanç yapısı irdelenmiştir. Saha araştırması ve metin analizlerinden anlaşıldığı kadarıyla Asur krallarının kendileri için hayati bir öneme sahip olan Dicle Nehri kaynağını ziyaret etmeyi dini bir ritüel olarak gördükleri anlaşılmaktadır.